دستگاه اکسیژن ساز خانگی در منزل بیمار می‌تواند ساعت‌های طولانی کار کند و هوای اتاق را به اکسیژن خالص تبدیل کند. عملکرد دستگاه اکسیژن‌ساز تا حد زیادی به کیفیت فیلترهایش وابسته است و تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز کاری ضروری است که باید بادقت انجام شود؛ فیلتر فومی ورودی جلوی ورود گردوغبار را می‌گیرد، فیلتر هپا/آنتیباکتریال ذرات میکروسکوپی را حذف می‌کند و سیلندر زئولیت، نیتروژن را از هوا جدا می‌کند.
اگر این فیلترها به‌موقع تمیز یا تعویض نشوند، هوای خروجی کدر میشود و عمر کمپرسور کاهش می‌یابد. در این مقاله به شما آموزش می‌دهیم چگونه زمان تعویض، نحوه انجام و هزینه انواع فیلترهای اکسیژن ساز را مدیریت کنید. همچنین لازم به ذکر است که اگر به دنبال اجاره دستگاه اکسیژن ساز هستید، می‌توانید از طریق وب‌سایت یارا درمان، ابتدا مشاوره تخصصی برای انتخاب دستگاه مناسب دریافت کنید و سپس دستگاه مورد نظرتان را رزرو کنید.
انواع فیلترهای اکسیژن ساز و نقش هرکدام
قبل‌از اینکه به نکات تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز بپردازیم، باید بدانید که عملکرد و کاربرد اکسیژن ساز و ونتیلاتور باهم متفاوت است و بسیار مهم است که دستگاه مناسب را با توجه به شرایط بیماری خود انتخاب کنید. برای این منظور، می توانید برای کسب اطلاعات تخصصی و مشاوره رایگان، با مرکز یارا درمان به شماره 02144003544 تماس بگیرید و در صورت نیاز از خدمات اجاره ونتیلاتور ، اکسیژن ساز و انواع تجهیزات پزشکی مانند اجاره مانیتور علائم حیاتی و اجاره کپسول اکسیژن و… نیز بهره مند شوید.
به‌هرحال، درصورتی‌که اکسیژن ساز را برای خود برگزیده‌اید، باید بدانید که دستگاه اکسیژن ساز خانگی از چند فیلتر مختلف استفاده می‌کند تا هوای ورودی کاملاً تمیز و خروجی با خلوص بالا باشد. هر فیلتر کاربرد خاص خود را دارد و چرخه نگهداری آن هم متفاوت است.
فیلتر فومی ورودی (قابل شستوشو)
فیلتر فومی یا ابری اولین سد دفاعی دستگاه است. این فیلتر از جنس فوم پلی‌یورتان یا مشابه آن ساخته میشود و گردوغبار درشت، پرز فرش و موی حیوانات را می‌گیرد. ویژگی مهم آن قابلیت شستوشو است؛ می‌توانید آن را هر هفته یا مطابق توصیه سازنده با آب ولرم و مایع ظرف‌شویی ملایم بشویید، سپس کاملاً خشک کرده و دوباره نصب کنید.
در برخی مدل‌های ایرانی درباره زمان تعویض فیلتر اکسیژن ساز فومی ورودی، توصیه میشود این فیلتر هر ۴ روز یک بار شسته شود و در صورت پارگی یا تغییر شکل با قطعه جدید جایگزین شود. قیمت این فیلترها در بازار حدود ۱۳۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است، بنابراین تعویض آن هزینه چندانی ندارد.
فیلتر هپا / آنتیباکتریال داخلی
فیلتر هپا اکسیژن ساز (HEPA) یا آنتیباکتریال ذرات میکرونی، هاگ قارچ و باکتری را از هوای ورودی حذف می‌کند. این فیلتر معمولاً بعد از فیلتر فومی قرار می‌گیرد و به‌دلیل ساختار کاغذی و الیافی، قابلشستوشو نیست؛ چون شستن آن ساختار الیاف را خراب می‌کند و کارایی فیلتر کاهش می‌یابد.
توصیه میشود این فیلتر هر سه ماه از نظر ظاهری بررسی شود و وقتی سطح سفید آن تیره یا کدر شد، تعویض شود؛ اما زمان تعویض فیلتر اکسیژن ساز هپا چقدر است؟ عمر مفید فیلتر هپا در شرایط عادی ۱ تا ۲ سال است؛ برخی منابع حداقل هر دو سال تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز هپا را پیشنهاد می‌کنند.
قیمت فیلتر آنتیباکتریال هپا بسته به برند از ۴۰۰ هزار تا یک میلیون تومان متغیر است؛ مثلا وب‌سایت ترب، حداقل قیمت ۵۵۰ هزار تومان و حداکثر حدود ۹۵۰ هزار تومان را برای خرید فیلتر هپا از مدل‌های زنیت‌مد گزارش می‌کند. مدل‌های ارزان‌تر با کیفیت کمتر نیز وجود دارند؛ اما ممکن است میزان خلوص اکسیژن را کاهش دهند.
سیلندرهای زئولیت و تفکیک نیتروژن
قلب تپنده اکسیژن ساز، ماده زئولیت داخل برج‌های فشار است. زئولیت نوعی سیلیکاتوآلومینات با ساختار کریستالی است که توانایی جذب انتخابی نیتروژن از هوا را دارد. وقتی هوا از روی زئولیت عبور می‌کند، مولکول‌های نیتروژن در حفره‌های آن گرفتار می‌شوند و اکسیژن خالص (۹۰‑۹۵ درصد) عبور می‌کند. این فرایند به‌عنوان adsorption شناخته میشود و با چرخه‌های پرفشار/کاهش فشار مداوم کار می‌کند.
زئولیت قابلشستوشو نیست و در اثر رطوبت یا گردوغبار آسیب می‌بیند، بنابراین سلامت فیلترهای فومی و هپا مستقیماً روی طول عمر زئولیت اثر دارد. معمولاً سیلندرهای زئولیت ۱۵٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ ساعت کار می‌کنند. (معادل حدود دو تا سه سال کار مداوم)؛ اما نشانه تمام شدن عمر فیلتر زئولیت چیست؟ وقتی خلوص اکسیژن کاهش می‌یابد یا آلارم «Low O₂» دستگاه فعال میشود، ممکن است زئولیت فرسوده شده باشد. تعویض زئولیت اکسیژن ساز و ری‌پکینگ زئولیت بسیار تخصصی است و توسط تعمیرکار انجام میشود و هزینه آن هم بسیار بالاست.
جدول زمان‌بندی تعویض و تمیزکاری فیلتر اکسیژن‌ساز
یکی از پرسش‌های رایج بیماران و پرستاران این است که هر فیلتر دستگاه اکسیژن ساز چه مدت دوام دارد، زمان تعویض فیلتر اکسیژن ساز کِی است؟ و برای تمیزکاری یا تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز باید چه پارامترهایی را در نظر بگیریم؟
For moderate usage (5-10 hours daily) in average conditions, the filter should be cleaned every 2-3 months. Light users may need this maintenance less often, such as every 4-6 months.
However, filters in dusty rural areas or high-pollution cities may need cleaning monthly, likewise for heavy usage over 10 hours per day or multiple users. Pet owners and smokers also have more contaminants, necessitating more frequent filter maintenance.برای استفاده متوسط (۵ تا ۱۰ ساعت در روز) در شرایط عادی، فیلتر باید هر ۲ تا ۳ ماه یکبار تمیز شود. کاربران کم‌مصرف ممکن است کمتر به این سرویس نیاز داشته باشند، مثلاً هر ۴ تا ۶ ماه یکبار.
با این حال، فیلترها در مناطق روستایی پرگرد و غبار یا شهرهای با آلودگی بالا ممکن است ماهانه نیاز به تمیز کردن داشته باشند، به همین ترتیب برای استفاده زیاد بیش از ۱۰ ساعت در روز یا استفاده چند کاربره. صاحبان حیوانات خانگی و افراد سیگاری نیز آلاینده‌های بیشتری دارند که نیاز به سرویس و نگهداری مکرر فیلتر را ایجاب می‌کند. lovegomedical.com
جدول زیر یک راهنمای عملی و ساده ارائه می‌دهد که براساس ساعت کارکرد و نوع فیلتر تنظیم شده است.
| نوع فیلتر | کارکرد | تمیزکاری | تعویض |
| فیلتر فومی ورودی | جذب گردوغبار و ذرات درشت؛ محافظت اولیه از کمپرسور | شست‌وشوی هفتگی با آب ولرم و مایع ظرف‌شویی ملایم؛ خشک کردن کامل قبل‌از نصب. در محیط‌های بسیار آلوده هر چند روز تکرار شود | هر ۶ تا ۱۲ ماه یا در صورت پارگی/تغییر شکل؛ هزینه تعویض ۱۳۰–۱۵۰ هزار تومان |
| فیلتر هپا / آنتیباکتریال | حذف ۹۹٫۹۷ درصد ذرات ریز و عوامل عفونی از هوا؛ حفاظت از زئولیت | قابل شستوشو نیست؛ هر ۳ ماه یکبار از نظر تغییر رنگ و انسداد بررسی شود | تعویض هر ۱ تا ۲ سال یا زودتر در صورت تغییر رنگ یا افت عملکرد؛ هزینه ۴۰۰–۹۵۰ هزار تومان |
| سیلندرهای زئولیت | جداسازی نیتروژن از هوا و تولید اکسیژن خالص (۹۰-۹۵%) | نیاز به تمیزکاری ندارد؛ ولی باید از رطوبت و روغن محافظت شود | تعویض هر ۱۵٬۰۰۰–۲۰٬۰۰۰ ساعت کارکرد یا زمانی که خلوص اکسیژن پایین بیاید و آلارم Low O₂ ظاهر شود؛ هزینه سرویس کامل حدود ۲۰–۴۰ میلیون تومان |
نشانه‌های نیاز به تعویض فوری فیلتر
توجه نکردن به کیفیت فیلترها می‌تواند سلامت بیمار را به خطر بینندازد. برای آگاهی از نیاز به تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز به علائم زیر دقت کنید:
افت خلوص و آلارم Low O₂
زمانی که خلوص اکسیژن افت کند یا دستگاه پیغام هشدار بدهد، معمولاً علت آن گرفتگی یا پایان عمر فیلتر و رسیدن زمان تعویض فیلتر اکسیژن ساز است.
- کاهش خلوص اکسیژن: اگر دستگاه شما خلوص کمتر از ۹۰ درصد نشان می‌دهد یا کاربر احساس سوزش در بینی/گلو دارد، ممکن است فیلترها مسدود شده باشند یا زئولیت اشباع شده باشد و بنابراین باید برای تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز اقدام کنید.
- آلارم Low O₂ یا Check Filter: بسیاری از مدل‌ها سنسوری دارند که در صورت کاهش جریان یا انسداد فیلتر روشن میشود. وقتی این هشدار فعال میشود، ابتدا فیلتر فومی را بشویید؛ اگر مشکل رفع نشد، احتمالاً زمان تعویض فیلتر هپا اکسیژن ساز یا بازدید و در صورت نیاز، تعویض زئولیت اکسیژن ساز است.
- افزایش صدای کمپرسور یا لرزش: فیلتر مسدودشده باعث میشود کمپرسور سخت‌تر کار کند و سروصدای بیشتری ایجاد کند.
تغییر رنگ یا بوی نامطبوع هوای خروجی
اگر هوای خروجی بوی ناخوشایند داشته باشد یا تغییر رنگ فیلتر دیده شود، نشانه نیاز به تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز است.
- تغییر رنگ فیلتر: فیلتر هپا در ابتدا سفید است؛ وقتی خاکستری تیره یا زرد میشود، کارایی خود را از دست داده و باید تعویض شود.
- بوی ناخوشایند: اگر هوای خروجی بوی گردوخاک یا دود می‌دهد، احتمالاً فیلتر فومی و هپا توانایی جذب ذرات را از دست داده‌اند. همچنین وجود بوی تند ممکن است نشانه رشد میکروبی داخل فیلترهای مرطوب باشد.
- وجود ذرات قابل‌مشاهده: دیدن پرز یا گرد در اطراف خروجی اکسیژن نشان می‌دهد که فیلتر فومی پاره شده یا درست نصب نشده است.
مراحل تعویض فیلترهای قابل‌دسترسی در خانه
در پاسخ به سوال فیلتر داخلی اکسیژن ساز را خودم عوض کنم یا نه؟ باید بگوییم که بسیاری از کاربران می‌توانند فیلترهای فومی را خودشان تعویض یا تمیز کنند؛ فقط باید دستورالعمل سازنده را دنبال کنند و از ابزار مناسب استفاده کنند؛ اما چگونه فیلتر اکسیژن ساز خانگی را تمیز کنیم؟
ابزار و لوازم موردنیاز
برای شروع کار بهتر است وسایل ساده اما ضروری زیر را آماده کنید تا فرایند تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز بدون دردسر انجام شود:
- دفترچه راهنمای دستگاه (برای یافتن محل فیلترها و نحوه باز کردن قاب)؛
- مایع ظرف‌شویی ملایم یا صابون؛
- آب ولرم؛
- دستمال یا حوله تمیز بدون پرز؛
- فیلتر فومی جدید (در صورت نیاز).
قدم‌به‌قدم تعویض فیلتر فومی
برای تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز فومی، مراحل زیر را طی کنید:
- خاموش کردن دستگاه و کشیدن دوشاخه از برق. هرگز هنگام روشن بودن دستگاه، قاب فیلتر را باز نکنید.
- پیدا کردن محفظه فیلتر فومی. معمولاً در قسمت پشتی یا جانبی دستگاه قرار دارد و با پنل پلاستیکی کوچک پوشانده میشود. پنل را با دست یا پیچ‌گوشتی باز کنید.
- خارج کردن فیلتر. فیلتر فومی را آرام بیرون بکشید؛ از فشار زیاد خودداری کنید تا پاره نشود.
- شستوشو. در ظرفی آب ولرم و چند قطره مایع ظرف‌شویی مخلوط کرده و فیلتر را داخل آن فشار دهید تا گردوغبار خارج شود. سپس زیر آب جاری بشویید تا مواد شوینده کاملاً خارج شود.
- خشک کردن. فیلتر را روی حوله تمیز قرار دهید و اجازه دهید در هوای آزاد خشک شود. از خشک‌کن یا فشار حرارت مستقیم استفاده نکنید؛ زیرا فوم می‌سوزد یا تغییر شکل می‌دهد.
- بازرسی. اگر فیلتر پاره شده یا تغییر شکل داده، آن را با یک فیلتر جدید جایگزین کنید. قیمت فیلترهای جدید چندان زیاد نیست و تعویض به‌موقع، عمر دستگاه را افزایش می‌دهد.
- نصب مجدد. فیلتر خشک را در جای خود قرار داده و پنل را ببندید. سپس دستگاه را روشن کنید و از عملکرد آن مطمئن شوید.
ضدعفونی، خشک‌کردن و نصب مجدد
برای رعایت بهداشت در تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز، بدنه بیرونی دستگاه و محفظه فیلتر را با دستمال مرطوب و الکل ۷۰ درصد تمیز کنید. هرگز مواد ضدعفونی را روی فیلتر فومی اسپری نکنید؛ زیرا ممکن است به فوم آسیب برساند. پس از خشک شدن کامل قطعات، فیلتر را در جهت صحیح در قاب قرار دهید؛ جهت اشتباه می‌تواند مانع جریان هوا شود. در پایان از بسته بودن کامل پنل مطمئن شوید تا هوای بدون فیلتر وارد دستگاه نشود.
تعویض فیلترهای تخصصی اکسیژن‌ساز؛ چه زمانی به تعمیرکار نیاز داریم؟
برخی قطعات دستگاه اکسیژن ساز به‌دلیل ساختار پیچیده، توسط کاربر قابل‌تعویض نیستند و سرویس آن‌ها به ابزار و مهارت فنی نیاز دارد. در این موارد از خدمات تعمیرگاهی استفاده کنید.
سرویس زئولیت و ری‌پکینگ حرفه‌ای
زئولیت داخل ستون‌های PSA (adsorption pressure swing) تحت فشار بالا کار می‌کند و هر گونه خطا در باز و بسته کردن می‌تواند باعث نشتی و کاهش خلوص اکسیژن شود. سرویس‌کار ابتدا دستگاه را بررسی می‌کند تا مطمئن شود کاهش خلوص ناشی از زئولیت است و نه خرابی کمپرسور یا نشتی شیلنگ. سپس ستون‌های زئولیت باز شده و مواد قدیمی تخلیه میشود.
زئولیت جدید معمولاً در کیسه‌های 5A یا LiX مخصوص دستگاه‌های پزشکی عرضه میشود. عملیات ری‌پکینگ باید در محیط کاملاً خشک انجام شود؛ زیرا رطوبت باعث کاهش کارایی زئولیت میشود. پس از تعویض زئولیت اکسیژن ساز، ستون‌ها با واشرهای جدید بسته شده و فشار آزمون گرفته میشود.
هزینه‌های رایج قطعات اصلی و متفرقه
درحال‌حاضر، برای تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز باید هزینه‌های زیر را تقبل کنید:
- فیلتر فومی (ابری): حدود ۱۳۰–۱۵۰ هزار تومان؛ این فیلتر عمر کوتاه‌تری دارد اما به راحتی قابلشستوشو است.
- فیلتر هپا/آنتیباکتریال: قیمت فیلتر آنتیباکتریال در فروشگاه‌های اینترنتی از ۴۰۰ تا ۹۵۰ هزار تومان است. مدل‌های ارزان ممکن است کیفیت و خلوص کمتری داشته باشند. برند زنیت‌مد و بیورر از پرطرفدارترین‌ها هستند.
- کیت ری‌پکینگ زئولیت: قیمت زئولیت وارداتی به نوع (سدیمی یا لیتیومی) و نرخ ارز بستگی دارد. هزینه سرویس کامل در تعویض زئولیت اکسیژن ساز (مواد + دستمزد) حدود ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان برآورد شده است. شرکت‌های خدماتی معمولاً چند ماه گارانتی برای خلوص اکسیژن ارائه می‌دهند.
- فیلترهای جانبی: برخی مدل‌ها دارای فیلتر باکتریال یا کاتریجی اضافی هستند که هر دو سال تعویض می‌شوند. قیمت آن‌ها حدود ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان است و همراه دستگاه ارائه میشود.
نکات نگهداری پیشگیرانه برای افزایش عمر فیلتر
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. رعایت چند نکته ساده در نگهداری اکسیژن ساز می‌تواند عمر فیلتر و دستگاه شما را بیشتر کند و زمان تعویض فیلتر اکسیژن ساز را به تعویق بیندازد:
محل قرارگیری، دما و رطوبت محیط
همیشه دستگاه را روی سطح صاف و دور از دیوار (حداقل ۱۵ سانتی‌متر فاصله) قرار دهید تا جریان هوا مختل نشود. هرگز آن را در محیط‌های پرگردوغبار مثل کارگاه یا آشپزخانه قرار ندهید.
در مورد دما و رطوبت، باید بدانید که تولیدکنندگان محدوده دمایی ۱۵ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد و رطوبت کمتر از ۶۰ درصد را برای عملکرد مطلوب توصیه می‌کنند. رطوبت بالا می‌تواند فیلترها و زئولیت را خراب کند. همچنین، تماس قطرات آب، روغن یا اسپری‌های آرایشی با فیلترها باعث تخریب سریع آن‌ها میشود.
برنامه سرویس دوره‌ای و ثبت ساعات کارکرد
برای کنترل بهتر زمان تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز، یک دفترچه یا فایل دیجیتال تهیه کنید و ساعت کارکرد دستگاه را ثبت کنید. برخی مدل‌ها دارای شمارنده ساعت هستند. هر هفته یکبار زمان را یادداشت کنید و در پایان ماه جمع کنید. وقتی به اعداد پیشنهادشده برای زمان تعویض فیلتر اکسیژن ساز (مثلاً ۲۰۰۰ ساعت کارکرد برای سرویس اولیه) نزدیک می‌شوید، سرویس دوره‌ای را برنامه‌ریزی کنید. همچنین برنامه سرویس را روی بدنه دستگاه بچسبانید تا برای پرستار یا اعضای خانواده قابل‌مشاهده باشد.
سخن پایانی
عملکرد صحیح فیلتر دستگاه اکسیژن ساز برای ارائه اکسیژن با خلوص بالا و بدون آلودگی کاملا ضروری است؛ فیلتر فومی گردوغبار را می‌گیرد، فیلتر هپا اکسیژن ساز باکتری‌ها را متوقف می‌کند و زئولیت اکسیژن خالص را فراهم می‌سازد. تعویض فیلتر دستگاه اکسیژن ساز در زمان درست، سلامتی بیمار و طول عمر دستگاه را تضمین می‌کند.
با شست‌وشوی هفتگی فیلتر فومی، بررسی دوره‌ای فیلتر هپا و رعایت نکات نگهداری، می‌توانید هزینه‌های سنگین تعویض زئولیت اکسیژن ساز را به تعویق بیندازید. اگر در مورد انتخاب فیلتر مناسب یا نحوه سرویس دستگاه خود تردید دارید، تیم یارا درمان در تهران و کرج آماده پاسخ‌گویی است. برای اطلاع از قیمت اجاره دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل ، همین حالا با شماره 02144003544 ما تماس بگیرید.
سوالات متداول
فیلتر زئولیت اکسیژن ساز چند سال دوام دارد؟
معمولاً سیلندرهای زئولیت بین ۱۵٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ ساعت کارکرد مداوم عمر دارند. در شرایط رطوبت یا گردوغبار بالا، ممکن است زودتر نیاز به تعویض یا ری‌پکینگ پیدا کنند. ثبت ساعت کارکرد دستگاه کمک می‌کند زمان مناسب سرویس را از دست ندهید.
آیا میتوان فیلتر هپا را شستوشو داد یا باید تعویض شود؟
خیر. فیلتر هپا اکسیژن ساز یا آنتیباکتریال اکسیژن ساز قابلشستوشو نیست. شستوشو باعث تخریب الیاف و کاهش توان جداسازی ذرات میشود. توصیه میشود بسته به شرایط محیط، هر ۶ تا ۱۲ ماه یک بار فیلتر هپا تعویض شود. قیمت فیلتر آنتیباکتریال چندان بالا نیست.
چرا پس از تعویض فیلتر، خلوص اکسیژن هنوز پایین است؟
اگر بعد از تعویض فیلتر، دستگاه همچنان آلارم Low O₂ بدهد یا خلوص اکسیژن زیر ۹۰ درصد بماند، ممکن است علت از کار افتادن کمپرسور، نشتی اتصالات یا کاهش ظرفیت زئولیت باشد. در این شرایط، مراجعه به تعمیرکار متخصص ضروری است.
از کجا فیلتر اصل برای اکسیژن ساز تهیه کنیم؟
بهترین راه خرید از مراکز معتبر تجهیزات پزشکی است. «یارا درمان» به‌عنوان مرکز خدمات خانگی در تهران و کرج، مشاوره لازم را به شما ارائه می‌دهد و امکان رزرو سرویس در محل را هم فراهم کرده است.
