آبریزش بینی یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که تقریباً هرکسی در طول زندگی خود حداقل چند بار با آن روبه‌رو می‌شود. این عارضه میتواند به‌دلیل سرماخوردگی، آنفلوآنزا، حساسیت‌های فصلی یا حتی تغییرات دمای هوا بروز کند. خبر خوب این است که روش‌های خانگی و درمانی متعددی برای کنترل و حتی قطع آبریزش بینی وجود دارند. از شستوشوی مجاری بینی گرفته تا تغییرات کوچک در رژیم غذایی و الگوی زندگی، همگی می‌توانند در کاهش علائم و بهبود حال شما مؤثر باشند. در ادامه، ۱۰ روش ساده و کاربردی را برای درمان آبریزش بینی معرفی می‌کنیم. در مقاله ای نیز به بررسی درمان خانگی عفونت چشم پرداخته ایم.
علت آبریزش بینی
-
سرماخوردگی و آنفلوآنزا: ویروس‌ها باعث تحریک غشای مخاطی بینی و افزایش تولید ترشحات می‌شوند.
-
حساسیت‌های فصلی (آلرژی): قرارگیری در معرض گرده‌ها، گردوغبار یا موی حیوانات میتواند باعث ترشح بیش‌ازحد مخاط شود.
-
تغییرات ناگهانی دما یا رطوبت: ورود به محیط‌های سرد یا خشک گاهی موجب واکنش دفاعی مخاط بینی و آبریزش می‌شود.
-
تحریکات شیمیایی یا محیطی: دود سیگار، آلودگی هوا یا عطرهای قوی می‌توانند آبریزش بینی را تحریک کنند.
-
مصرف برخی غذاهای ادویهدار: این غذاها ممکن است به‌طور موقت موجب رقیق شدن و افزایش ترشحات بینی شوند (آبریزش بینی gustatory).
درمان آبریزش بینی
آبریزش بینی در اصطلاح تخصصی «رینوره» نام دارد و زمانی ایجاد می‌شود که ترشحات اضافی بینی (معمولاً مخاط رقیق و آبکی) از مجاری بینی خارج یا به عقب حلق سرازیر می‌شوند. این مشکل میتواند همراه با احساس گرفتگی در بینی هم باشد. برای کنترل و درمان آبریزش بینی، پزشکان اغلب دو راه اصلی پیشنهاد می‌کنند: یکی استفاده از درمان‌های دارویی و دیگری به‌کارگیری روش‌های حمایتی خانگی. برای درمان دارویی آبریزش بینی، وب‌سایت my.clevelandclinic.org موارد زیر را توصیه می‌کند:
Expectorants: These medications can thin mucus to help clear it from your chest. It may help a runny nose, too.
Decongestants: These medications shrink and dry up your nasal passages. They may help dry up a runny or stuffy nose.
Antihistamines: These medications can help if your runny nose is due to allergies.
Check with your healthcare provider to see what over-the-counter medicines are appropriate for you. Always follow the instructions on the medications.
Unless your provider recommends it, don’t give over-the-counter cold medicines to a child under 6 years old.
اگزوپکتورانت‌ها: این داروها مخاط را رقیق و به پاکسازی آن از قفسه سینه کمک می‌کنند. همچنین ممکن است برای آبریزش بینی مفید باشند.
ضداحتقان‌ها: این داروها مجاری بینی را منقبض و خشک می‌کنند که میتواند به بهبود آبریزش یا گرفتگی بینی کمک کند.
آنتی‌هیستامین‌ها: اگر آبریزش بینی ناشی از آلرژی باشد، این داروها می‌توانند مفید باشند.
با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید کدام داروهای بدون نسخه برای شما مناسب هستند. همیشه دستورالعمل‌های دارو را به‌دقت دنبال کنید.
به‌جز اینکه پزشک توصیه کند به کودکان زیر ۶ سال داروهای سرماخوردگی بدون نسخه ندهید. در صورت نیاز به پزشک عمومی در منزل با ما در ارتباط باشید.
علاوه‌بر دارو، راهکارهایی مثل استراحت کافی، تأمین آب بدن و استفاده از بخور یا مرطوب‌کننده‌های هوا میتواند به بهبود سریع‌تر علائم آبریزش بینی کمک کند. نکته مهم آن است که اگر آبریزش بینی بیش‌از ۷ تا ۱۰ روز ادامه پیدا کرد، باید برای بررسی‌های دقیق‌تر با پزشک مشورت کنید.
درمان خانگی آبریزش بینی (۱۰ روش ساده که باید امتحان کنید)
اگر شما هم جزء کسانی هستید که ترجیح می‌دهید تا حد امکان از داروهای شیمیایی فاصله بگیرید، درمان آبریزش بینی در منزل انتخابی جذاب و کارآمد برایتان خواهد بود. در اینجا به ۱۰ روش ساده و تأثیرگذار اشاره می‌کنیم که می‌توانند علائم آبریزش بینی را تسکین بدهند یا حتی به‌کلی برطرف کنند.
| روش درمان خانگی | توضیح |
|---|---|
| نوشیدن مایعات گرم | کمک به رقیق شدن مخاط و تسهیل خروج آن |
| استفاده از بخور یا دستگاه رطوبت‌ساز | مرطوب‌سازی هوا برای کاهش تحریک مخاط بینی |
| شستوشوی بینی با محلول نمکی | پاکسازی بینی از میکروب‌ها، آلرژن‌ها و مخاط اضافی |
| بخور گیاهی (اکالیپتوس، نعناع و…) | باز کردن راه تنفسی و تسکین التهاب |
| دوش آب گرم | کمک به تخلیه راحت‌تر مخاط و کاهش گرفتگی |
| کمپرس گرم روی پیشانی | بهبود جریان خون در سینوس‌ها و کاهش التهاب |
| مصرف غذاهای ادویهدار | تحریک تخلیه مخاط و باز شدن مجاری بینی (در حد تحمل) |
| استفاده از نتی‌پات | شستوشوی عمیق مجاری بینی با محلول آب و نمک |
| نوشیدن دمنوشهای گیاهی ضدالتهاب | کاهش التهاب مخاط بینی و کمک به تنفس بهتر |
| استراحت کافی و خواب مناسب | تقویت سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عامل بیماری |
افزایش مصرف مایعات
نوشیدن آب کافی شاید ساده‌ترین اما یکی از مهم‌ترین اصول در کنترل و درمان آبریزش بینی باشد؛ چراکه مایعات باعث می‌شوند مخاط رقیق‌تر و راحت‌تر از بینی دفع شود. آب بهترین گزینه است؛ اما مصرف چای‌های گیاهی گرم مثل چای زنجبیل، نعناع یا بابونه نیز به‌دلیل گرما و بخارشان بسیار مفید هستند. تنها باید توجه داشت که نوشیدنیهای کافئیندار یا الکلی می‌توانند باعث کم‌آبی شوند؛ پس مصرفشان را محدود کنید.
استفاده از بخور و رطوبت
هوای خشک به‌ویژه در فصول سرد، مخاط بینی را تحریک می‌کند و آبریزش را بدتر می‌سازد. به‌همین‌دلیل، استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز یا بخور گرم میتواند به‌عنوان یک درمان خانگی آبریزش بینی مؤثر به باز‌شدن مجاری تنفسی و نرم‌شدن مخاط کمک کند. اگر دستگاه بخور در دسترس ندارید، یک ظرف آب روی اجاق یا روی شوفاژ قرار بدهید تا محیط خانه مرطوب شود.
شستوشوی بینی با محلول سالین
سرم شستوشوی نمکی (سالین) یکی از بی‌خطرترین و مؤثرترین روش‌ها برای پاکسازی بینی و روش درمان سریع آبریزش بینی در منزل است! می‌توانید از اسپری‌های نمکی آماده استفاده کنید یا خودتان در خانه محلول آب و نمک استریل تهیه کنید. شستن حفره‌های بینی به خروج میکروب‌ها، آلرژن‌ها و مخاط اضافی کمک می‌کند و التهاب را نیز کاهش می‌دهد.
بخور گرفتن با گیاهان معطر
بخور‌دادن صورت با آب داغی که در آن چند قطره روغن‌های معطر مانند اکالیپتوس، نعناع یا رزماری افزوده‌اید، مجاری بینی را مرطوب و به تنفس راحت‌تر کمک می‌کند. کافی است ۵ تا ۱۰ دقیقه در فاصله‌ای ایمن نسبت به ظرف آب جوش بنشینید، حوله‌ای روی سر بیندازید تا بخار در اطراف صورتتان بماند و به‌آرامی نفس بکشید. البته مواظب باشید بخار بیش‌ازحد داغ نباشد تا پوست صورتتان نسوزد.
دوش آب گرم
شاید تابه‌حال تجربه کرده باشید که وقتی زیر دوش آب گرم می‌روید، آبریزش بینی‌تان کم می‌شود یا حتی می‌ایستد. دلیلش هم این است که بخار آب گرم و رطوبت ناشی از آن همانند یک بخور قدرتمند عمل می‌کند و راه تنفس را باز می‌کند. همین کار کمک می‌کند مخاط رقیق و راحت‌تر تخلیه شود.
استفاده از کمپرس گرم
گذاشتن یک حوله یا پارچه گرم روی پیشانی و بینی میتواند گردش خون را در ناحیه سینوس‌ها افزایش بدهد و به کاهش التهاب و احتقان و درمان آبریزش بینی کمک کند. کافی است حوله‌ای را در آب گرم (نه جوش) خیس کنید، آب اضافه‌اش را بگیرید و روی بینی و پیشانی بگذارید. هر زمان حس کردید کمپرس خنک شده است، مجدداً آن را گرم کنید.
مصرف غذاهای ادویهدار (در حد تحمل)
اگرچه مصرف غذاهای تند میتواند آبریزش بینی را به‌صورت موقت افزایش دهد؛ اما برای برخی افراد، همین گرمای ادویه‌ها مسیر تنفسی را باز و احتقان را کم می‌کند. تندی فلفل قرمز، زنجبیل یا ترب کوهی گاهی موجب تولید اشک و افزایش آبریزش می‌شود؛ اما درعین‌حال سبب تحریک تخلیه بهتر مخاط و باز‌شدن مسیر بینی هم خواهد شد. به‌هرحال، اگر به تندی عادت ندارید با مقادیر کم شروع کنید تا دچار تحریک شدید نشوید.
استفاده از نتی پات (Neti Pot)
نتی‌پات وسیله‌ای شبیه قوری کوچک است که برای شستوشوی بینی کاربرد دارد. داخل آن محلول آب مقطر و نمک ریخته، سپس از طریق یک حفره بینی محلول را وارد می‌کنید تا از حفره دیگر بیرون بریزد. این روش به پاکسازی عمیق سینوس‌ها و خارج‌کردن مخاط اضافه، آلودگی‌ها و آلرژن‌ها کمک می‌کند. تنها نکته مهم آن است که حتماً از آب استریل یا جوشیدۀ سردشده استفاده کنید تا ریسک عفونت کاهش بیاید.
مصرف چای گیاهی ضدالتهاب
برخی از دمنوشهای گیاهی مانند چای بابونه، چای سبز، نعناع فلفلی و گزنه دارای خواص ضدالتهابی هستند. نوشیدن منظم این چای‌ها علاوه‌بر تأمین مایعات به کاهش التهاب مخاط بینی و سینوس‌ها و درنتیجه درمان آبریزش بینی کمک می‌کند. عطر بخار این دمنوش‌ها هم در باز‌شدن مجاری بینی مؤثر است.
استراحت کافی و خواب مناسب
سیستم ایمنی بدن در هنگام استراحت و خواب عمیق، فرصت بازسازی و تقویت دارد. اگر آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی یا عفونت ویروسی باشد، بدن با استراحت بیشتر میتواند سریع‌تر با ویروس مقابله کند. سعی کنید حداقل ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید و اگر لازم شد در طول روز هم کمی استراحت کنید تا روند بهبود تسریع شود.
بیشتر بخوانید: مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل
درمان سریع آبریزش بینی بزرگسال
در مواردی پیش می‌آید که بزرگسالان به‌دلیل مشغله‌های کاری یا حضور در جلسات مهم، نیاز دارند آبریزش بینی خود را خیلی سریع کنترل کنند. برای درمان سریع آبریزش بینی بزرگسال، استفاده از آنتی‌هیستامین‌های سریع‌الاثر (مانند دیفن‌هیدرامین) میتواند مؤثر باشد. این داروها ترشحات بینی را کاهش می‌دهند و موجب بهبود موقت می‌شوند.
البته برخی از آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است حالت خواب‌آلودگی ایجاد کنند؛ پس اگر نیاز دارید هوشیار بمانید، بهتر است از نوع بدون خواب‌آوری (مانند ستیریزین یا لوراتادین) استفاده کنید. همچنین اسپری‌های ضداحتقان بینی حاوی اکسی متازولین یا فنیل‌افرین در کوتاه‌مدت مفیدند؛ اما نباید بیشتر از دو یا سه روز مصرف شوند؛ چراکه مصرف طولانی‌مدت این اسپری‌ها ریسک «احتقان برگشتی» را بالا می‌برد و مشکل را بدتر می‌کند. بهترین کار این است که در کنار مصرف موقت دارو از روش‌های خانگی هم کمک بگیرید تا اثر درمانی ماندگارتری حاصل شود.
درمان خانگی آبریزش بینی کودکان
کودکان، به‌ویژه خردسالان، غالباً تحمل سختی در برابر احتقان بینی ندارند و آبریزش مداوم بینی نیز برایشان بسیار آزاردهنده است. در این شرایط و برای درمان آبریزش بینی در کودکان، بهتر است پیش‌از هر چیز با روش‌های طبیعی شروع کنید. استفاده از قطره‌های نمکی (سالین) برای شستوشوی حفره بینی در کودکان کاملاً بی‌خطر و مؤثر است. همچنین، بخور آب گرم در فضایی امن و با نظارت بزرگ‌ترها میتواند تنفس کودک را راحت‌تر کند.
دادن مایعات گرم مثل سوپ مرغ یا دمنوشهای مخصوص کودکان (در صورت تأیید پزشک) به رقیق‌شدن مخاط کمک می‌کند. اگر آبریزش بینی با تب و ضعف شدید همراه باشد، لازم است کودک توسط پزشک معاینه شود تا داروهای لازم را دریافت کند. به هیچ عنوان بدون مشورت متخصص، داروهای ضداحتقان قوی را برای کودکان استفاده نکنید؛ زیرا برخی داروها برای سنین پایین مناسب نیستند و ممکن است عوارض خطرناکی داشته باشند.
درمان آبریزش بینی در سرماخوردگی
سرماخوردگی یکی از رایج‌ترین علل آبریزش بینی است که اغلب با گلودرد، سرفه و بدن‌درد نیز همراه می‌شود. در این حالت، استراحت کافی و مصرف مایعات به‌شدت توصیه می‌شود تا بدن بتواند با ویروس مبارزه کند. اگر لازم شد، می‌توانید از داروهای ترکیبی سرماخوردگی که حاوی آنتی‌هیستامین، ضداحتقان، مسکن و گاهی تب‌بر (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن) هستند، بهره ببرید. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان سرماخوردگی بی‌معنی است؛ چراکه منشأ آن ویروسی است، نه باکتریایی.
البته اگر عفونت ثانویه باکتریایی رخ دهد، پزشک متخصص در این باره تصمیم‌گیری خواهد کرد. برای تسریع روند بهبود، نوشیدن آب و آب‌میوه‌های طبیعی، استفاده از دستگاه بخور، دوش آب گرم و غرغره آب‌نمک برای تسکین گلودرد همگی گزینه‌های مناسبی هستند. فراموش نکنید که مصرف زیاد ویتامین C یا داروهای تقویتی تا زمانی که به مقدار استاندارد باشد، میتواند در درمان آبریزش بینی مفید واقع شود؛ اما مصرف افراطی آن‌ها به‌تنهایی معجزه نخواهد کرد. مهم‌ترین اصل در بهبود سرماخوردگی، استراحت و مراقبت هم‌زمان است.
در برخی موارد، به‌ویژه زمانی که بدن دچار ضعف شدید می‌شود، استفاده از سرم‌های تقویتی میتواند روند بهبود آبریزش بینی و سایر علائم سرماخوردگی را سرعت ببخشد؛ برای آشنایی با بهترین گزینه‌ها، پیشنهاد می‌کنیم مقاله بهترین سرم تقویتی برای ضعف و سرماخوردگی را مطالعه کنید.
سخن پایانی
آبریزش بینی هرچند نشانه‌ای از کارکرد صحیح سیستم ایمنی است؛ اما گاهی میتواند حسابی کلافه‌کننده باشد. خوشبختانه، طیف گسترده‌ای از روش‌های خانگی و دارویی برای مهار و درمان آبریزش بینی در دسترس ماست. با ترکیبی از شستوشوی بینی، بخور، مصرف مایعات کافی و در صورت نیاز به دارو، کنترل آبریزش بینی راحت‌تر و سریع‌تر خواهد شد.
سوالات متداول
1- چه زمانی باید برای آبریزش بینی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر آبریزش بینی بیش از ۷ تا ۱۰ روز طول بکشد، یا همراه با تب بالا، درد شدید سینوس‌ها یا ترشحات سبزرنگ ضخیم باشد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
2- آیا می‌توان برای درمان آبریزش بینی کودکان از داروهای بدون نسخه استفاده کرد؟
خیر، مگر با تجویز پزشک. استفاده خودسرانه از داروهای ضداحتقان یا سرماخوردگی برای کودکان زیر ۶ سال خطرناک است و باید از روش‌های طبیعی مثل قطره سالین و بخور بهره برد.
3- آیا استفاده از بخور گیاهی برای درمان آبریزش بینی مؤثر است؟
بله، بخور گیاهی با روغنهایی مثل اکالیپتوس، نعناع یا رزماری میتواند مجاری بینی را باز کرده و به کاهش التهاب و آبریزش کمک کند. فقط باید مراقب حرارت بخار بود تا به پوست آسیب نرساند.
4- آیا رژیم غذایی هم بر شدت آبریزش بینی تأثیر دارد؟
بله، مصرف مایعات گرم، غذاهای ادویهدار در حد اعتدال، و دمنوشهای گیاهی میتواند به رقیق شدن مخاط و تسریع بهبود کمک کند. در مقابل، نوشیدنیهای کافئیندار و الکلی ممکن است وضعیت را بدتر کنند.
5- آیا آبریزش بینی همیشه به دلیل سرماخوردگی است؟
خیر، آبریزش بینی میتواند به دلایل مختلفی مانند آلرژیهای فصلی، تغییرات دما، عفونتهای ویروسی (مثل آنفلوآنزا)، یا حتی تحریکات محیطی (مثل هوای خشک یا آلودگی) ایجاد شود.
6- آیا شستوشوی بینی با محلول نمکی عوارضی دارد؟
اگر بهدرستی انجام شود و از آب استریل یا جوشیده خنکشده استفاده شود، معمولاً عارضهای ندارد. اما استفاده نادرست (مثلاً آب آلوده) میتواند خطر عفونت را افزایش دهد.
10 پاسخ
سلام! من خیلی وقته که آبریزش بینی دارم. گاهی وقتا خیلی اذیت میشم، مخصوصاً وقتی که سرما می‌خورم یا فصل بهار میاد و آلرژی شدید می‌زنم. توی این مدت هر کاری کردم، اما باز هم مشکل حل نشد. به نظرتون درمان آبریزش بینی با روش‌های طبیعی مؤثره یا داروهای شیمیایی هم لازم هست؟ باید از داروهای خاصی استفاده کنم یا از روش‌های خانگی درمان آبریزش بینی مثل بخور و شستوشوی بینی جواب می‌گیرم؟
سلام دوستان! من چند روزی هست که آبریزش بینی دارم همش و اصلاً نمی‌تونم به کارهای روزمره‌ام برسم. بیشتر مواقع بینی‌ام بسته میشه و واقعاً کلافه میشم. درمان آبریزش بینی رو چطور می‌تونم سریع‌تر کنترل کنم؟ روش‌های خانگی درمان آبریزش بینی مثل شستوشوی بینی یا استفاده از بخور به درد می‌خوره؟ یا حتماً باید دارو مصرف کنم؟ خیلی لطف می‌کنید اگر تجربیات‌تون رو به اشتراک بذارید.
این درمان آبریزش بینی که توی مطلب گفتین خیلی خوب بود من تا الان هر گزینه‌ای که فک کنید استفاده کردم،مثل چای زنجبیل و گرم‌کردن محیط ولی این وارد خیلی خوب بود
درمان سریع آبریزش بینی بزرگسالان با دستگاه بخور فکر خوبیه،ولی بخور سرد باشه یا گرم؟
من که یه بار سردرد داشتم پدرم در اومده بود،از آبریزش بینی خسته شدم، همین که نکته‌ای که گفتید در مورد درمان خانگی آبریزش بینی، خیلی خوب بود.ممنون
وقتی از آب گرم برای شستوشوی بینی استفاده میشه، بهتر نیست که سرم نمکی استفاده بشه؟ شنیدم که برای درمان آبریزش بینی خانگی موثرتره.ممنون میشم توضیح بدید.
من درمان خانگی آبریزش بینی رو امتحان کردم خیلی عالی بود اما راستی میشع از نتی‌پات هر روز استفاده کرد؟ من همه‌ش نگرانم که ضرر داشته باشه
استفاده از بخور گیاهی برای درمان سریع آبریزش بینی بزرگسال عالیع یکی از بهترین روش‌هاست که سریع بینی رو باز می‌کنه و خیلی راحت نفس میکشی
دیدم که نوشیدن دمنوش های گیاهی خیلی کمک می‌کنه برای درمان خانگی آبریزش بینی اما آیا مصرفش برای همه مناسبه بدون در نظر گرفتن شرایطشون
واسه من برای درمان سریع آبریزش بینی در منزل شستن بینی خیلی کمکم کرده خلاصه هر وقت استفاده میکنم گرفتگی‌م باز میشه پیشنهادش می کنم