عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان: واقعیت‌ها و راه‌های پیشگیری

خیلی از والدین تصور می‌کنند آنفولانزا بیماری ساده‌ای است که با استراحت و دارو برطرف می‌شود و بیشتر از عوارض واکسن آنفولانزا کودکان می‌ترسند تا خود بیماری! اما تجربه بسیاری از خانواده‌ها خلاف این را نشان می‌دهد. آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) می‌گوید هر سال هزاران کودک زیر ۵ سال به‌دلیل آنفولانزا در بیمارستان بستری می‌شوند. این بیماری می‌تواند در مدت کوتاهی علائم شدید مثل تب بالا، بی‌حالی و حتی مشکلات تنفسی ایجاد کند.

واکسن آنفولانزا در کودکان نه‌تنها از بیماری شدید جلوگیری می‌کند، بلکه به کاهش انتقال آنفولانزا در مدرسه و مهدکودک کمک می‌کند. در 90 درصد مواقع عوارض آن بعد از 48 ساعت کاملاً برطرف می‌شود. واکسن، یک راه‌حل ساده اما مؤثر است تا کودکان کمتر در معرض خطر جدی قرار بگیرند و والدین با خیال راحت‌تری فصل آنفولانزا را پشت سر بگذارند. در ادامه عوارض واکسن آنفولانزا برای کودکان را بررسی خواهیم کرد و به شما خواهیم گفت که آیا این واکسن برای کودکان ایمن است یا خیر؟

برای اطلاعات کامل‌تر درباره انتخاب مناسب‌ترین واکسن برای فرزندتان، پیشنهاد می‌کنیم راهنمای کامل خرید واکسن آنفولانزا را مطالعه کنید.

واکسن آنفولانزا چگونه ایمنی کودک را تقویت می‌کند؟

یکی از سوال‌های همیشگی والدین این است که واکسن آنفولانزا دقیقاً چه کاری برای بدن کودک انجام می‌دهد؟ پاسخ ساده است: واکسن به سیستم ایمنی کودک آموزش می‌دهد که ویروس آنفولانزا را شناسایی و سریع با آن مقابله کند. به این ترتیب، اگر کودک در فصل سرما با ویروس واقعی روبه‌رو شود، بدنش آماده دفاع است.

دو نوع واکسن آنفولانزا برای کودکان وجود دارد: IIV (واکسن تزریقی) و LAIV (اسپری بینی). بیشتر بچه‌ها از تزریق می‌ترسند؛ اما اسپری بینی که با نام فلومیست شناخته می‌شود، برایشان قابل‌قبول‌تر است. البته هر دو نوع واکسن مؤثر هستند؛ اما واکسن تزریقی برای کودکان 6 ماهه و بالاتر ایمن است، در حالی که اسپری بینی معمولاً برای کودکان بالای ۲ سال توصیه می‌شود. این انتخاب، بسته به شرایط بدنی کودک و توصیه پزشک می‌تواند متفاوت باشد.

عوارض شایع واکسن آنفولانزا در کودکان

یکی از نگرانی‌های طبیعی والدین قبل‌از واکسیناسیون، موضوع عوارض واکسن آنفولانزا کودکان است. واقعیت این است که بیشتر عوارض واکسن آنفولانزا خفیف و موقتی هستند و بسیاری از والدین که تجربه تزریق واکسن برای فرزندشان را داشته‌اند، می‌گویند که عوارض معمولاً بعد از یکی دو روز به طور کامل برطرف می‌شود.

واکنش‌های موضعی: درد، قرمزی، تورم

یکی از شایع‌ترین عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان، درد و قرمزی در محل تزریق عضلانی است که معمولاً در کمتر از ۴۸ ساعت بهبود پیدا می‌کند. مادر یکی از کودکان می‌گفت: «پسرم بعد از تزریق کمی بازویش را تکان نمی‌داد و می‌گفت درد دارد، ولی بعد از کمپرس سرد و کمی ماساژ، فردای آن روز کاملاً خوب شد.» این نوع درد بازو واکسن آنفولانزا کودک اصلاً نگران‌کننده نیست و به‌راحتی قابل‌مدیریت است.

عوارض سیستمیک خفیف: تب، خستگی، سردرد، درد عضلانی

برخی از کودکان ممکن است بعد از واکسن دچار تب خفیف، سردرد یا کمی درد عضلانی شوند. CDC اعلام کرده است که این واکنش‌های خفیف طبیعی هستند و نشانه فعال شدن سیستم ایمنی کودک است. بیشتر والدینی که این شرایط را تجربه کرده‌اند، می‌گویند با کمی استراحت و مصرف مایعات، کودکشان خیلی سریع به حالت عادی برگشته است.

واکسن اسپری بینی: آبریزش و عطسه

برای کودکانی که از آمپول می‌ترسند، واکسن اسپری بینی فلومیست گزینه‌ای راحت‌تر است. البته ممکن است کودکان دچار آبریزش بینی بعد از اسپری بینی فلومیست شوند که طبق مطالعات حدود 30 درصد کودکان این علائم را تجربه می‌کنند. این عوارض معمولاً بسیار خفیف هستند و بدون درمان خاصی طی یکی دو روز برطرف می‌شوند.

واکسن سه‌ظرفیتی در برابر چهارظرفیتی: تفاوت ایمنی و عوارض

یکی از سوال‌هایی که خیلی از والدین از پزشکان می‌پرسند این است که تفاوت واکسن سه‌ظرفیتی و چهارظرفیتی در چیست و کدام برای کودکشان مناسب‌تر است؟ واکسن IIV4 (واکسن چهارظرفیتی) انتخاب بهتری است؛ چون پوشش وسیع‌تری دارد. واکسن سه‌ظرفیتی، همان‌طور که از اسمش پیداست، در برابر سه نوع ویروس آنفولانزا ایمنی ایجاد می‌کند؛ اما واکسن چهارظرفیتی، که امروزه بیشتر توصیه می‌شود، در برابر چهار نوع ویروس فعال محافظت می‌کند؛ شامل دو نوع A (مثل H1N1) و دو نوع B.

ویژگی‌ها	واکسن سه‌ظرفیتی (TIV)	واکسن چهارظرفیتی (QIV)
تعداد سوش‌های ویروس هدف	۳ نوع (۲ نوع A و 1 نوع B)	۴ نوع (۲ نوع A و 2نوع B)
اثربخشی	مناسب، اما پوشش محدودتر	اثربخشی بالاتر به‌دلیل پوشش بیشتر
عوارض رایج	درد محل تزریق، تب خفیف، خستگی	مشابه سه‌ظرفیتی: درد بازو، تب، آبریزش بینی
میزان تحمل‌پذیری در کودکان	خوب	بسیار خوب
توصیه سازمان‌های بهداشتی	برای برخی شرایط خاص یا در نبود QIV استفاده می‌شود	بیشتر توصیه‌شده به‌خصوص برای کودکان

داده‌های ایمنی QIV در کودکان ۶–۳۵ ماه

مطالعات روی کودکان ۶ تا ۳۵ ماه نشان داده که واکسن چهارظرفیتی از نظر ایمنی بسیار خوب تحمل می‌شود. خیلی از مادرها گفته‌اند که عوارض واکسن چهارظرفیتی کودکان برای بچه‌هایشان مشابه واکسن‌های قبلی بوده؛ کمی درد بازو واکسن آنفولانزا کودک یا تب خفیف که طی یکی دو روز رفع شده است.

اثربخشی بالاتر علیه چهار سوش فعال

طبق داده‌هایWHO ، واکسن چهارظرفیتی اثربخشی بالاتری دارد، چون کودک را در برابر هر چهار سوش فعال آنفولانزا محافظت می‌کند. تجربه خانواده‌هایی که از QIV برای فرزندانشان استفاده کرده‌اند، این بوده که در فصل‌های پرخطر، بچه‌ها کمتر دچار آنفولانزا شدند و حتی اگر بیمار شدند، شدت علائم خیلی خفیف‌تر بود.

به نقل از سایت nhs.uk :

شایع‌ترین عوارض جانبی واکسن آنفولانزای کودکان خفیف است و طی ۱ تا ۲ روز بهبود می‌یابد.

عوارض نادر اما مهم؛ چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیشتر موارد، عوارض واکسن آنفولانزا کودکان خفیف و موقتی هستند و والدین بعد از تجربه واکسن برای فرزندشان متوجه می‌شوند که جای نگرانی خاصی نیست؛ اما آگاهی از عوارض نادر هم مهم است، چون اگرچه بسیار کم پیش می‌آیند، ولی نیاز به توجه فوری دارند.

واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)

یکی از موارد بسیار نادر اما مهم، واکنش آلرژیک واکسن آنفولانزا در کودک یا آنافیلاکسی است که معمولاً ظرف چند دقیقه تا یکی دو ساعت بعد از تزریق ممکن است ظاهر شود. علائمی مثل کهیر، تورم لب‌ها و زبان، خس‌خس سینه یا سختی در تنفس از نشانه‌های هشداردهنده است. به‌همین‌دلیل توصیه می‌شود بعد از واکسن، چند دقیقه در مرکز درمانی بمانید تا در صورت نیاز، سریع اقدام شود.

احتمال گیلن-باره؛ شیوع کمتر از ۱ در میلیون

سندرم گیلن-باره (GBS) یک عارضه عصبی بسیار نادر است که شیوع آن کمتر از یک در یک میلیون کودک است. علائم آن شامل ضعف ناگهانی عضلات و گزگز در دست و پا می‌شود. البته بیشتر پزشکان معتقدند که احتمال گیلن-باره بعد از ابتلا به خود آنفولانزا بیشتر از احتمال آن بعد از واکسن است. خانواده‌هایی که تجربه این عارضه را داشته‌اند تأکید می‌کنند که تشخیص زودهنگام و مراجعه سریع به پزشک، کلید بهبود موفق است. آگاهی و پیگیری والدین می‌تواند خطرات نادر را هم به‌خوبی مدیریت کند.

چه کودکانی نیاز به احتیاط بیشتر دارند؟

همان‌طور که اکثر والدین بعد از واکسن آنفولانزا کودکان متوجه می‌شوند که این واکسن برای بیشتر بچه‌ها بی‌خطر است؛ اما برخی کودکان به مراقبت و دقت بیشتری نیاز دارند. مثلاً کودکانی که نقص ایمنی دارند یا داروهای مهارکننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، باید قبل‌از تزریق حتماً با پزشک مشورت کنند. یکی از مادرها که فرزندش تحت درمان دارویی بود، اذعان داشت که پزشک برای او واکسن تزریقی را با برنامه خاص تجویز کرد و خوشبختانه همه چیز بدون مشکل پیش رفت.

همچنین کودکانی که آلرژی شدید به تخم‌مرغ دارند، به بررسی دقیق‌تری احتیاج دارند؛ هرچند امروزه بیشتر واکسن‌های آنفولانزا ایمن در نظر گرفته می‌شوند؛ اما متخصصان تاکید می‌کنند که این کودکان حتماً واکسن را در محیط کنترل‌شده دریافت کنند.

بیشتر بخوانید: درمان گوش درد کودکان در منزل

راه‌های کاهش و مدیریت عوارض پس‌از تزریق واکسن

بیشتر والدین بعد از واکسن آنفولانزا کودکان، با عوارض خفیفی مثل درد بازو، تب ملایم یا کمی بی‌قراری روبه‌رو می‌شوند. این عوارض طبیعی هستند و معمولاً طی یکی دو روز برطرف می‌شوند؛ اما دانستن چند راهکار ساده می‌تواند این علائم را بهتر مدیریت کند و نگرانی والدین را کاهش دهد.

کمپرس سرد و حرکت بازو

یکی از تجربه‌هایی که خیلی از پدر و مادرها به اشتراک می‌گذارند این است که کمپرس سرد روی محل تزریق به کاهش درد و تورم کمک زیادی می‌کند. یک کمپرس سرد ساده و چند حرکت سبک بازو مثل بالا و پایین کردن آن باعث می‌شود که کودک خیلی زود احساس بهتری پیدا کند. این کار باعث می‌شود دارو بهتر جذب شود و عضله کمتر سفت شود.

مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن با نظر پزشک

اگر کودک بعد از واکسن آنفولانزا تب داشت یا احساس ناراحتی می‌کرد، استفاده از استامینوفن یا ایبوپروفن (طبق دوز مناسب برای سن و وزن کودک و حتماً با مشورت پزشک) می‌تواند به کاهش درد و کنترل تب کمک کند. خیلی از والدین گزارش داده‌اند که با یک یا دو دوز دارو، حال کودکشان خیلی بهتر شده و شب راحت‌تری داشته‌اند.

زمان پیگیری تب بالای ۳۸.۵ درجه

تب خفیف بعد از واکسن طبیعی است و معمولاً ظرف ۴۸ ساعت برطرف می‌شود؛ اما اگر تب کودک بالای ۳۸.۵ درجه بود و با دارو پایین نیامد، یا بیش‌از دو روز طول کشید، حتماً باید با پزشک تماس بگیرید. یکی از مادرها تعریف می‌کرد که تب دخترش بعد از واکسن کمی بالا رفت ولی با راهنمایی پزشک و مراقبت‌های خانگی به سرعت بهتر شد.
با رعایت این نکات ساده، می‌توانید عوارض واکسن آنفولانزا برای کودکان را به‌خوبی کنترل و با خیال راحت از کودک خود مراقبت کنید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درمورد عوارض واکسن آنفولانزا در همه افراد، می توانید مقاله عوارض واکسن آنفولانزا را مطالعه کنید.

جمع‌بندی: مزیت واکسن در برابر عوارض کوتاه‌مدت

واکسیناسیون کودکان علیه آنفولانزا، علی‌رغم وجود برخی عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان زیر یک سال که معمولاً خفیف و موقتی هستند، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت فرزندانمان است. درد بازو واکسن آنفولانزا کودک یا تب کوتاه‌مدت، هیچ‌وقت با خطرات بیماری واقعی آنفولانزا قابل‌مقایسه نیست. واکسن باعث تقویت سیستم ایمنی کودک می‌شود و از ابتلا به بیماری‌های شدید، بستری شدن و عوارض جدی جلوگیری می‌کند. حتی وقتی عوارضی مثل تب بعد واکسن آنفولانزا کودک پیش می‌آید، معمولاً گذرا است و با مراقبت ساده به سرعت رفع می‌شود.

مزیت‌های واکسن بسیار بیشتر از عوارض کوتاه‌مدت آن است. با اطلاع و آگاهی، واکسیناسیون آگاهانه می‌تواند امنیت و آرامش خاطر بیشتری برای والدین و کودکان به همراه داشته باشد. اگر هنوز شک دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و نوبت واکسن کودک خود را همین حالا رزرو کنید.

اگر درباره نوع واکسن مناسب یا عوارض احتمالی آن برای فرزندتان مطمئن نیستید، می‌توانید از خدمات ویزیت متخصص اطفال در منزل استفاده کنید و بدون خروج از خانه با خیال راحت مشورت بگیرید.

پرسش‌های متداول

1- آیا واکسن آنفولانزا باعث آنفولانزا می‌شود؟

خیلی از والدین نگران این هستند که واکسن آنفولانزا باعث بیماری شود؛ اما واقعیت این است که واکسن تزریقی حاوی ویروس کشته‌شده است و نمی‌تواند باعث آنفولانزا شود. واکسن اسپری بینی (LAIV) هم ویروس ضعیف‌شده دارد که معمولاً فقط سیستم ایمنی را تحریک می‌کند و بیماری ایجاد نمی‌کند.

2- تب کودک بعد از واکسن چند روز طبیعی است؟

تب بعد واکسن آنفولانزا کودک معمولاً ۱ تا ۲ روز طول می‌کشد و درجه حرارت بالا به ندرت بیش‌از ۳۸.۵ درجه می‌رود. اگر تب بیشتر از دو روز ادامه داشت یا خیلی بالا بود، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

3- آیا اسپری بینی واکسن برای کودکان زیر دو سال مجاز است؟

واکسن اسپری بینی برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است واکنش‌های نامطلوب بیشتری ایجاد کند. والدین باید برای این گروه سنی از واکسن تزریقی (IIV4) استفاده کنند.

4- اگر کودک واکنش آلرژیک نشان داد چه کنیم؟

اگر پس‌از تزریق واکسن، کودک دچار تورم، کهیر، مشکل تنفسی یا علائم شدید دیگری شد، باید سریعاً به اورژانس مراجعه کنید. واکنش آلرژیک شدید بسیار نادر است اما نیازمند اقدام فوری است.

5- تفاوت بین واکسن سه‌ظرفیتی و چهارظرفیتی در چیست و کدام‌یک برای کودک مناسب‌تر است؟

واکسن سه‌ظرفیتی علیه سه نوع ویروس آنفولانزا محافظت می‌کند، درحالی‌که واکسن چهارظرفیتی پوشش وسیع‌تری دارد و علیه چهار سوش رایج آنفولانزا مؤثر است. انتخاب نهایی باید با نظر پزشک انجام شود.

6- آیا لازم است بعد از تزریق واکسن در مرکز درمانی بمانیم؟

بله، توصیه می‌شود بعد از واکسن آنفولانزا، حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در محل بمانید تا در صورت بروز واکنش آلرژیک شدید، اقدامات فوری انجام شود.