9 مدل از بهترین پانسمان برای زخم بستر را بشناسید!

زخم بستر یا «زخم فشاری»، زخمی است که معمولاً بر اثر فشار مداوم در نقاطی از بدن که خون‌رسانی در آن نواحی محدود شده است، ایجاد می‌شود. افرادی که مدت طولانی در بستر هستند، سالمندان، بیماران فلج یا کسانی که توانایی جابه‌جایی محدود دارند، به‌طور ویژه مستعد ابتلا به زخم بستر هستند. یکی از کلیدی‌ترین راهکارهای درمان و مدیریت زخم بستر، انتخاب پانسمان مناسب است؛ اما تنوع زیاد محصولات در بازار ممکن است گیج‌کننده باشد: پانسمان‌های آلژینات، هیدروکلوئیدی، فوم، عسل و موارد دیگر، هرکدام خواص و کاربردهای متفاوتی دارند؛ بنابراین در ادامه می‌خواهیم شما را با ۹ مدل از بهترین پانسمان برای زخم بستر آشنا کنیم و ببینیم هرکدام چه نقشی در بهبود زخم دارند؛ پس اگر به‌دنبال راهی مطمئن و علمی برای درمان زخم بستر هستید، مطالعه این مقاله می‌تواند اولین قدم مهم برای شما باشد. با ما همراه باشید.

نوع پانسمان	ویژگی‌ها	موارد استفاده	نکات مهم
آلژینات	جذب بالا، حفظ رطوبت	زخم‌های با ترشحات زیاد	نیاز به پانسمان ثانویه، نامناسب برای زخم خشک
فیلم شفاف	ضدآب، نیمه‌تراوا	زخم‌های سطحی با ترشحات کم	احتمال ماسره شدن پوست
هیدروکلوئیدی	حفظ رطوبت، ژل‌شونده	زخم‌های با ترشح کم تا متوسط	نیاز به تمیز کردن ژل، نامناسب برای زخم عفونی
عسل	آنتی‌باکتریال، ضدالتهاب	زخم‌های سطحی تا عمیق	احتمال سوزش اولیه، احتیاط در حساسیت به عسل
نقره‌ای	ضدباکتری قوی	زخم‌های عفونی یا پرخطر	قیمت بالا، نیاز به نظارت پزشک
هیدروژیل	رطوبت‌رسان، خنک‌کننده	زخم‌های خشک یا کم‌ ترشح	احتمال ماسره شدن در زخم‌های با ترشح زیاد
فوم	جذب بالا، محافظت از فشار	زخم‌های با ترشح متوسط تا زیاد	نامناسب برای زخم خشک
کلاژنی	تسریع ترمیم، تحریک رشد سلولی	زخم‌های مزمن و مقاوم	قیمت بالا، نیاز به ارزیابی بالینی
ترکیبی	چندلایه، جذب و محافظت	زخم‌های با ترشحات متفاوت	هزینه بالا، نیاز به تأیید ویژگی‌ها

بهترین پانسمان برای زخم بستر

در حالت کلی، پانسمان زخم بستر باید بتواند ضمن محافظت از زخم در برابر آلودگی و باکتری‌ها، میزان ترشحات را کنترل و محیط زخم را مرطوب و گرم نگه دارد تا روند بهبودی سریع‌تر صورت بگیرد؛ بنابراین ازآنجاکه نوع زخم بستر (سطحی تا عمیق) و میزان ترشحات آن بر انتخاب نوع پانسمان اثر مستقیم دارد در ادامه ۹ مدل رایج و کارآمد از بهترین پانسمان برای زخم بستر را معرفی خواهیم کرد تا دید بهتری نسبت به گزینه‌های موجود داشته باشید.

پانسمان آلژینات

آلژینات برگرفته از جلبک‌های دریایی است و از کلسیم و سدیم موجود در آلژینیک اسید ساخته می‌شود. این پانسمان وقتی با مایع زخم (اگزودا) تماس پیدا می‌کند، به‌شکل ژل درمی‌آید و قدرت جذب بالایی دارد؛ بنابراین برای زخم بسترهایی که ترشحات زیاد دارند، ایدئال است. هم‌زمان، این مورد از بهترین پانسمان برای زخم بستر محیط مرطوبی در محل زخم ایجاد می‌کند که به تشکیل بافت گرانوله و همچنین جداشدن بافت‌های مرده کمک می‌کند. از دیگر ویژگی‌های آلژینات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جذب فوق‌العادۀ ترشحات
• تسریع روند بهبودی و جلوگیری از رشد باکتری‌ها به‌دلیل جذب رطوبت اضافی
• کمک به ایجاد یک سطح ژل‌مانند که برداشتن پانسمان را آسان می‌کند

اما اگر زخم بستر خشک یا ترشحات کم باشد، استفاده از آلژینات ممکن است منجر به خشکی بیش‌ازحد زخم شود. همچنین، این پانسمان بهتر است همراه یک پانسمان ثانویه (مانند گاز استریل) روی زخم ثابت شود.

پانسمان فیلم

پانسمان فیلم (Transparent film dressing) از یک لایه نازک پلی‌یورتان نیمه‌تراوا تشکیل شده و شفاف است. این ویژگی به پزشک یا پرستار امکان می‌دهد تا بدون برداشتن پانسمان، زخم را بررسی کند. پانسمان فیلم ضدآب و ضدباکتری است اما اجازه تبادل بخار آب و اکسیژن را می‌دهد؛ به‌همین‌دلیل محیط مرطوبی برای زخم ایجاد می‌کند.

به نقل از سایت thewoundpros.com :

Transparent film dressings are self-adhesive and can adhere to the wound site without actually sticking to the wound margins. By providing an outer covering, the film dressings allow for a moist environment and epithelial cell migration over the wound surface. This leads to improved wound healing.

پانسمان های فیلم شفاف خود چسب هستند و می توانند بدون چسبیدن به حاشیه زخم به محل زخم بچسبند. پانسمان های فیلم با ایجاد یک پوشش بیرونی، محیط مرطوب و مهاجرت سلول های اپیتلیال را روی سطح زخم فراهم می کنند. این منجر به بهبود بهبود زخم می شود.

این مورد از بهترین پانسمان برای زخم بستر بیشتر برای زخم‌های سطحی با ترشحات کم کاربرد دارد؛ و زخم‌های بستر سطحی یا زخم‌هایی که نیاز به پایش مداوم دارند از جمله موارد استفاده هستند. اگر زخم دارای ترشح زیاد باشد، پانسمان فیلم ممکن است باعث جمع‌شدن بیش‌ازحد مایع در ادامه فیلم و درنتیجه ماسره‌شدن پوست اطراف شود. در ضمن چسبندگی پانسمان فیلم نیازمند توجه به سلامت پوست اطراف زخم است تا در زمان تعویض، آسیبی به بیمار وارد نشود.

پانسمان‌های هیدروکلوئیدی

پانسمان هیدروکلوئیدی از ژل‌ها و پلیمرهایی مانند کربوکسی‌متیل‌سلولز تشکیل شده است و در برابر آب و باکتری نفوذناپذیر است. وقتی این پانسمان با ترشحات زخم تماس پیدا می‌کند، مواد هیدروکلوئید به‌صورت ژل درمی‌آیند و محیطی مرطوب ایجاد می‌کنند که به ترمیم زخم و حذف بافت‌های مرده کمک می‌کند. مزایای دیگر این پانسمان شامل موارد زیر است:

• توانایی جذب ترشحات متوسط؛
• عایق‌بندی زخم و حفظ حرارت؛
• امکان باقی ماندن روی زخم تا چند روز (اغلب ۳ تا ۵ روز).

هیدروکلوئیدها بیشتر برای زخم‌های بستر با ترشح کم تا متوسط مناسب‌اند. در صورت ترشح زیاد یا آلودگی شدید، بهتر است گزینه‌های دیگر را مدنظر قرار داد. ضمن اینکه در زمان برداشتن پانسمان، باید ژل نرم‌شده را بادقت تمیز کرد.

پانسمان عسل برای زخم بستر

استفاده درمانی از عسل سابقه‌ای طولانی دارد و امروز پانسمان‌های آماده‌ای از عسل مانوکا یا انواع دیگر عسل طبیعی ساخته می‌شوند. عسل خاصیت ضدالتهابی، آنتی‌باکتریال و اسموتیک دارد که موجب خروج باکتری و رطوبت اضافی از بستر زخم می‌شود؛ همچنین به جدا‌شدن بافت‌های مرده یاری می‌رساند و درد را کاهش می‌دهد.

پانسمان عسل برای زخم‌های فشاری مزمن، زخم‌های سطحی تا عمیق و حتی برخی سوختگی‌ها به کار می‌رود. هنگام استفاده از مورد از بهترین پانسمان برای زخم بستر، باید توجه کرد که ممکن است در روزهای اول کمی سوزش ایجاد کند. در موارد آلرژی به محصولات زنبور عسل یا در زخم‌های با ترشح شدید، باید با احتیاط از پانسمان‌های عسل استفاده کرد.

پانسمان آغشته به یون نقره

نقره خواص ضدباکتریایی قوی دارد. پانسمان‌های حاوی یون نقره هنگام تماس با ترشحات زخم، یون‌های نقره را آزاد می‌کنند که باکتری‌ها و میکروب‌ها را از بین می‌برد و درعین‌حال مانع از رشد دوباره آن‌ها می‌شود. مزیت اصلی این نوع پانسمان، کاهش بار میکروبی زخم و پیشگیری از عفونت ثانویه است. حتی اگر زخم شما آلوده شده باشد، این پانسمان می‌تواند کمک کند تا میکروب‌ها کنترل شوند و بافت گرانولاسیون تقویت شود.

ازسوی‌دیگر به‌دلیل قیمت نسبتاً بالاتر، پانسمان نقره را معمولاً در زخم‌های بستر شدید یا زخم‌های مزمن و دارای ریسک عفونت بالا به کار می‌برند. بهتر است تحت نظر پرستار متخصص یا پزشک از این محصولات استفاده شود تا دوره صحیح زمانی و تعداد تعویض‌های لازم به‌درستی تعیین شود.

پانسمان هیدروژیل

پانسمان هیدروژیل حاوی مقدار زیادی آب است که معمولاً به‌شکل ژل در می‌آید و محیطی مرطوب برای زخم ایجاد می‌کند. این امر بسیار مهم است؛ زیرا به فرایند دبریدمان خودبه‌خودی (autolytic debridement) و رشد سلول‌های جدید کمک می‌کند. هیدروژیل‌ها اغلب در زخم‌های بستر خشک یا با ترشحات کم استفاده می‌شوند؛ چراکه می‌توانند رطوبت را به زخم اضافه کنند و مانع خشکی بیش‌ازحد آن شوند.

همچنین، این مورد از انواع بهترین پانسمان برای زخم بستر احساس تسکین و خنکی در زخم ایجاد می‌کنند که این ویژگی برای بیمارانی که درد زیادی دارند یا دچار زخم‌های سطحی ولی دردناک‌اند، مناسب است؛ اما در زخم‌هایی با ترشح فراوان، هیدروژیل ممکن است رطوبت اضافی ایجاد کند که به ماسره‌شدن منجر شود؛ بنابراین باید شرایط زخم را پیش‌از انتخاب این پانسمان بررسی کرد.

پانسمان فوم (Foam Dressing)

پانسمان‌های فوم از یک لایه فوم پلی‌یورتان تشکیل شده‌اند که قدرت جذب بالایی دارد و هم‌زمان قابلیت تبادل گاز را حفظ می‌کند. این پانسمان‌ها معمولاً برای زخم‌های بستر با ترشح متوسط تا زیاد انتخاب می‌شوند. از مزایای پانسمان‌های فوم می‌توان به موارد زیر هم اشاره کرد:

• جذب بالا: مانع جمع‌شدن ترشحات اضافی و عفونت ناشی از رطوبت مداوم؛
• ایجاد لایه‌ای محافظ: فوم نرم می‌تواند به‌عنوان یک بالشتک از نواحی تحت فشار محافظت کند؛
• تنفس‌پذیری نسبی: تبادل اکسیژن در عین حفظ رطوبت.

در برخی برندها، فوم حاوی مواد آنتی‌باکتریال هم هست (مانند نقره) که برای زخم‌های آلوده مفید خواهد بود. درعین‌حال اگر زخم ترشح کمی داشته باشد، استفاده از فوم ممکن است باعث خشکی اضافی زخم شود.

پانسمان کلاژنی (Collagen Dressing)

کلاژن پروتئینی طبیعی در بدن است که در ترمیم بافت و رشد سلول‌ها نقشی اساسی دارد. پانسمان‌های کلاژنی حاوی این پروتئین هستند و برای زخم بستر مزمن یا زخم‌هایی که روند بهبودی آن‌ها متوقف‌شده کاربرد دارند. کلاژن کمک می‌کند تا سلول‌های پوست و بافت نرم راحت‌تر در محل زخم تجمع کنند و بافت گرانولاسیون به‌شکل مؤثرتری انجام شود.

این پانسمان‌ها علاوه‌بر تسریع روند بهبود، می‌توانند میزان آنزیم‌های مخربی که بافت جدید را تجزیه می‌کنند را کاهش بدهند؛ بنابراین زخم‌هایی که دیگر پانسمان‌ها کمتر بر آن‌ها اثر دارند، می‌توانند با کمک پانسمان کلاژنی مجدداً روند ترمیمی را طی کنند. البته این نوع پانسمان‌ها قیمت بالاتری دارند و استفاده از آن‌ها نیازمند ارزیابی بالینی دقیق است.

پانسمان ترکیبی (Composite Dressing)

پانسمان ترکیبی از چند لایه مختلف تشکیل شده است که هرکدام وظیفه خاصی را برعهده دارند؛ مثلاً لایه زیرین ممکن است خاصیت ضدچسبندگی داشته باشد، لایه میانی یک فوم جاذب یا آلژینات باشد و لایه بیرونی هم فیلم ضدآب باشد. این نوع پانسمان برای زخم بستر با ترشحات متفاوت مناسب است؛ چراکه یک لایه می‌تواند ترشحات را جذب کند و لایه بعدی مانع نفوذ باکتری شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های این پانسمان‌ها تنوع کارکردشان است.

اما شاید مشکل اصلی، هزینه و ضخامت پانسمان ترکیبی باشد که گاهی از حد نیاز فراتر می‌رود. در زخم‌های عفونی هم باید مراقب بود که آیا ترکیبات به‌کار رفته تأثیری روی رشد باکتری دارند یا خیر. اگر سازنده پانسمان ادعا می‌کند که خاصیت آنتی‌باکتریال یا ضدقارچ دارد، لازم است این ویژگی‌ها توسط مراجع معتبر تأیید شده باشد.

نکات مهم در انتخاب پانسمان مناسب زخم بستر

انتخاب بهترین پانسمان برای زخم بستر نیازمند بررسی چندین عامل کلیدی است. ابتدا، مرحله زخم باید تعیین شود؛ زیرا زخم‌های بستر از قرمزی سطحی تا ایجاد حفره‌های عمیق در چهار مرحله طبقه‌بندی می‌شوند و نوع پانسمان باید با شدت آسیب سازگار باشد.

میزان ترشح زخم نیز نقش مهمی دارد؛ در زخم‌های پرترشح، پانسمان‌هایی با قدرت جذب بالا مانند آلژینات یا فوم توصیه می‌شوند، درحالی‌که زخم‌های خشک نیازمند پانسمان‌های مرطوب‌کننده مانند هیدروژل هستند. در صورت وجود خطر عفونت، استفاده از پانسمان‌های آغشته به نقره یا عسل برای کاهش بار میکروبی ضروری است. همچنین، تحمل پوست اطراف زخم باید درنظر گرفته شود؛ زیرا برخی پانسمان‌ها ممکن است باعث حساسیت یا تحریک پوست سالم شوند. در این موارد، پانسمان‌های حاوی سیلیکون یا با چسب ضعیف‌تر گزینه مناسبی هستند. مدت‌زمان ماندگاری پانسمان نیز اهمیت دارد؛ زیرا برخی مدل‌ها مانند هیدروکلوئید تا چند روز قابل‌استفاده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر باید زودتر تعویض شوند که این مسئله بر هزینه و راحتی مراقبت تأثیرگذار است. در نهایت، درصورتی‌که زخم دارای بافت مرده یا اسلاف باشد، باید از پانسمان‌هایی مانند هیدروژل یا هیدروکلوئید استفاده شود که دبریدمان خودبه‌خودی را تقویت کنند.

سخن پایانی

انتخاب بهترین پانسمان برای زخم بستر بستگی به چندین عامل دارد: میزان ترشحات، درجه عفونت، مرحله زخم و حتی وضعیت پوست اطراف. پانسمان‌های آلژینات، هیدروکلوئیدی، فوم، عسل، نقره و … هرکدام نقش خاصی در بهبود سریع‌تر دارند. نکته کلیدی آن است که با مشاوره متخصص زخم یا پرستار حرفه‌ای تیم یارادرمان، شرایط زخم ارزیابی و مطابق آن، پانسمان ایدئال گزینش شود. این تصمیم صحیح می‌تواند طول درمان را کم و از عوارض ناخواسته پیشگیری کند.

سوالات متداول

1- زخم بستر چیست و چه افرادی در معرض خطر بیشتری قرار دارند؟

زخم بستر یا زخم فشاری، زخمی است که به دلیل فشار مداوم بر نقاط خاصی از بدن ایجاد می‌شود و جریان خون را محدود می‌کند. افرادی که برای مدت طولانی در بستر هستند، سالمندان، بیماران فلج و کسانی که توانایی حرکت محدودی دارند، بیشتر در معرض این زخم قرار می‌گیرند.

2- چرا انتخاب پانسمان مناسب برای زخم بستر اهمیت دارد؟

پانسمان مناسب می‌تواند زخم را از آلودگی محافظت کرده، میزان ترشحات را کنترل و محیط زخم را مرطوب نگه دارد که به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. انتخاب اشتباه پانسمان ممکن است منجر به خشکی بیش‌ازحد یا تجمع ترشحات و افزایش خطر عفونت شود.