عوارض واکسن آنفولانزا: واقعیات، پیشگیری و درمان سریع

چرا صحبت درباره عوارض واکسن مهم است؟

یکی از دغدغه‌های رایج هنگام واکسیناسیون این است که «آیا واکسن آنفولانزا خطرناک است؟» آگاهی درباره عوارض واکسن آنفولانزا به افراد کمک می‌کند با آرامش بیشتری واکسن بزنند و در صورت بروز علائم، بدانند چه واکنشی طبیعی است و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد. بر اساس گزارش‌های رسمی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و سازمان جهانی بهداشت (WHO)، واکسن آنفولانزا در سراسر جهان ایمن و قابل اعتماد است.

آمارهای جهانی نشان می‌دهد که اکثر عوارض واکسن آنفولانزا، خفیف و کوتاه‌مدت هستند. در واقع، احتمال بروز عوارض جدی بسیار کم است و در بیشتر موارد، این واکسن باعث پیشگیری از بیماری‌های خطرناک و بستری‌های ناشی از آنفولانزا می‌شود. در ادامه درباره عوارض واکسن آنفولانزا، به‌ویژه نوع چهارظرفیتی، صحبت می‌کنیم تا با شناخت کافی و اطمینان خاطر تصمیم بگیرید. برای دریافت اطلاعات کامل مانند زمان ، هزینه و … در مورد واکسن می توانید به مقاله راهنمای کامل خرید واکسن آنفولانزا مراجعه کنید.

واکسن آنفولانزا چگونه در بدن عمل می‌کند؟

خیلی از افرادی که برای واکسیناسیون مراجعه می‌کنند، این سوال را مطرح می‌کنند که واکسن آنفولانزا دقیقاً چه اتفاقی را در بدن رقم می‌زند. در پاسخ باید گفت که واکسن آنفولانزا با تقویت و آموزش سیستم ایمنی کار می‌کند. به زبان ساده، وقتی واکسن وارد بدن می‌شود، ویروس‌های غیرفعال شده یا بخش‌هایی از آن‌ها به بدن معرفی می‌شوند. این ویروس‌ها قابلیت بیماری‌زایی ندارند، اما سیستم ایمنی آن‌ها را به عنوان یک «تهدید» شناسایی می‌کند.

بدن بعد از واکسن شروع به ساخت آنتی‌بادی می‌کند؛ آنتی‌بادی‌هایی که مثل سپر دفاعی عمل می‌کنند و اگر در آینده ویروس واقعی آنفولانزا وارد بدن شود، بلافاصله آن را شناسایی و نابود می‌کنند. این فرایند معمولاً چند روز طول می‌کشد و در همین زمان است که ممکن است برخی افراد علائمی مثل درد بازو یا کمی تب خفیف را تجربه کنند.

عوارض شایع واکسن آنفولانزا

اغلب افرادی که واکسن آنفولانزا دریافت می‌کنند، ممکن است با برخی عوارض شایع روبه‌رو شوند. این واکنش‌ها معمولاً خفیف هستند و در مدت کوتاهی برطرف می‌شوند.

واکنش موضعی (درد، قرمزی، تورم)

یکی از رایج‌ترین عوارض واکسن واکنش موضعی یا درد بازو بعد واکسن آنفولانزا است. معمولاً محل تزریق کمی قرمز یا متورم می‌شود و گاهی احساس سنگینی یا تیر کشیدن در بازو ایجاد می‌شود. این درد معمولاً خفیف است و بعد از یکی دو روز با یک کمپرس سرد یا کمی حرکت آرام دست، به‌راحتی التیام پیدا می‌کند. چنین واکنش‌هایی به این دلیل است که بدن در حال شناسایی واکسن و فعال کردن سیستم ایمنی در همان ناحیه است.

عوارض سیستمیک (تب خفیف، سردرد، درد عضلانی)

بر اساس گزارش‌های CDC، برخی افراد بعد از تزریق واکسن آنفولانزا دچار تب خفیف، سردرد یا درد عضلانی می‌شوند. این علائم سیستمیک به این معنا هستند که بدن در حال پاسخ به ورود عامل خارجی است. بسیاری از افراد می‌پرسند که تب بعد از واکسن آنفولانزا چند روز است؟ این تب معمولاً بسیار کوتاه‌مدت است و بیشتر افراد طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت بدون نیاز به دارو بهبود پیدا می‌کنند. اگر هم نیاز به مصرف دارو باشد، مصرف استامینوفن بعد از واکسن آنفولانزا چهارظرفیتی با مشورت پزشک توصیه می‌شود.

واکسن سه ظرفیتی vs چهارظرفیتی – آیا تفاوتی در عوارض وجود دارد؟

وقتی درباره واکسن آنفولانزا صحبت می‌کنیم، دو نوع اصلی وجود دارد که معمولاً با نام واکسن سه ظرفیتی و چهارظرفیتی شناخته می‌شوند. سوالی که برای بسیاری پیش می‌آید این است که «آیا تفاوت عوارض واکسن سه ظرفیتی و چهارظرفیتی (IIV4) خیلی زیاد است؟» پاسخ کوتاه این است که هر دو نوع واکسن به طور کلی ایمن هستند، اما واکسن آنفولانزا سه ظرفیتی علیه سه نوع ویروس از جمله H1N1 محافظت ایجاد می‌کند، در حالی که واکسن چهارظرفیتی یک نوع اضافی برای پوشش بهتر ویروس‌ها دارد.

نوع واکسن	نوع پوشش ویروسی	عوارض موضعی شایع	عوارض سیستمیک شایع	عوارض نادر احتمالی	مناسب برای
واکسن سه‌ظرفیتی	۲ نوع A + ۱ نوع B	درد و تورم محل تزریق	تب خفیف، سردرد، درد عضلانی	واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)، گیلن‌باره	بزرگسالان، سالمندان
واکسن چهارظرفیتی (IIV4)	۲ نوع A + ۲ نوع B (پوشش گسترده‌تر)	درد بازو، قرمزی و تورم محل تزریق	تب خفیف، بی‌حالی، گاهی سردرد	نادر: آنافیلاکسی، گیلن‌باره (بسیار کم‌رخداد)	کودکان بالای ۶ ماه، بزرگسالان، سالمندان

داده‌های مطالعات Influvac Tetra در ایران

مطالعاتی که درباره واکسن چهارظرفیتی Influvac Tetra در ایران انجام شده، نشان می‌دهد این واکسن علاوه بر پوشش بهتر ویروس‌های آنفولانزا، عوارض جانبی مشابهی با واکسن سه ظرفیتی دارد. در این مطالعات، بیشتر افراد فقط درد بازو بعد واکسن یا کمی تورم در محل تزریق را گزارش کرده‌اند و عوارض سیستمیک مانند تب خفیف و سردرد نیز به ندرت مشاهده شده است. این واکسن برای گروه‌های مختلف سنی، از جمله کودکان و سالمندان، کاملاً قابل تحمل است و جای نگرانی از بابت عوارض جدی وجود ندارد.

ایمنی چهارظرفیتی طبق CDC

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) هم تایید می‌کند که واکسن چهارظرفیتی ایمنی بالایی دارد و حتی ممکن است با پوشش بیشتر ویروس‌ها، محافظت بهتری به‌وجود بیاورد. طبق گزارش CDC، عوارض واکسن چهارظرفیتی به طور کلی مشابه واکسن سه ظرفیتی است و بیشتر شامل واکنش‌های موضعی و تب خفیف می‌شود که کوتاه‌مدت هستند. بنابراین، انتخاب بین این دو واکسن بیشتر بر اساس سن، شرایط فردی و توصیه پزشک صورت می‌گیرد تا نگرانی بابت عوارض غیرمعمول.

در جدول زیر می‌توانید مقایسه‌ای ساده و کاربردی از این دو نوع واکسن ببینید:

با این اطلاعات، می‌توان با اطمینان بیشتری درباره نوع واکسن تصمیم گرفت و نگرانی‌ها درباره عوارض واکسن آنفولانزا چهارظرفیتی را کاهش داد.

عوارض نادر ولی مهم

با وجود اینکه عوارض واکسن آنفولانزا در اکثر موارد خفیف و کوتاه‌مدت است، اما مثل هر واکسنی، ممکن است عوارض نادری هم دیده شود که باید آنها را شناخت و جدی گرفت.

واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)

یکی از مهم‌ترین عوارض نادر واکسن آنفولانزا، واکنش آلرژیک شدید یا آنافیلاکسی است. این واکنش معمولاً در چند دقیقه تا چند ساعت پس از تزریق رخ می‌دهد و شامل علائمی مثل تورم شدید صورت یا گلو، تنگی نفس، کهیر گسترده و افت فشار خون است. هرچند وقوع آنافیلاکسی بسیار کم است، اما به دلیل خطرناک بودنش باید بلافاصله تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد. خوشبختانه، مراکز واکسیناسیون معمولاً مجهز به داروهای اضطراری مانند آدرنالین هستند تا در صورت بروز این واکنش سریعا اقدامات لازم انجام شود.

سندرم گیلن-باره و واکسن آنفولانزا

واکسن آنفولانزا و گیلن باره همیشه یکی از نگرانی‌های برخی افراد هنگام واکسیناسیون بوده است. سندرم گیلن-باره (GBS) یکی دیگر از عوارض نادر ولی شناخته‌شده واکسن آنفولانزا است. طبق گزارش WHO، احتمال ابتلا به این سندرم بعد از تزریق واکسن کمتر از یک در میلیون است. این سندرم نوعی اختلال عصبی است که می‌تواند باعث ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی شود، اما باید توجه داشت که خطر ابتلا به GBS از خود بیماری آنفولانزا بسیار بیشتر است. بنابراین، واکسیناسیون همچنان راه مطمئنی برای پیشگیری از عوارض شدید بیماری به شمار می‌رود.

به نقل از سایت webmd.com:

Serious side effects are rare. If they do happen, it’s within a few minutes to a few hours after you get the shot. Call your doctor right away if you have trouble breathing, hives, feel weak or dizzy, or have a fast heartbeat afterward.

عوارض جانبی جدی نادر هستند. اگر اتفاق بیفتند، ظرف چند دقیقه تا چند ساعت پس از تزریق واکسن بروز می‌کنند. اگر پس از تزریق دچار مشکل در تنفس، کهیر، احساس ضعف یا سرگیجه یا ضربان قلب سریع شدید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

چه افرادی بیشترین احتمال واکنش دارند؟

تجربه نشان می‌دهد که بعضی گروه‌ها ممکن است کمی بیشتر از دیگران عوارض واکسن آنفولانزا را تجربه کنند. البته این به معنی خطرناک بودن واکسن نیست، بلکه بیشتر به دلیل تفاوت‌های طبیعی در سیستم ایمنی افراد است.

کودکان زیر ۹ سال یکی از گروه‌هایی هستند که ممکن است نسبت به عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان حساس‌تر باشند. در این سن، بدن هنوز در حال یادگیری مقابله با ویروس‌ها و واکسن‌هاست و ممکن است با تب خفیف یا درد بازو بعد واکسن واکنش نشان دهد.

سالمندان هم به دلیل ضعیف‌تر شدن سیستم ایمنی، گاهی دچار عوارض خفیف‌تر اما طولانی‌تر می‌شوند. بیماران زمینه‌ای مثل افراد دیابتی یا مبتلا به بیماری‌های قلبی ممکن است نیاز به پیگیری دقیق‌تری بعد از تزریق داشته باشند. زنان باردار هم بهتر است پیش از تزریق با پزشک مشورت کنند، هرچند که عوارض واکسن آنفولانزا بارداری معمولاً ایمن گزارش شده است.

کاهش و مدیریت عوارض واکسن آنفولانزا – از کمپرس سرد تا داروهای مسکن

بیشتر عوارض واکسن آنفولانزا خفیف هستند و با چند راهکار ساده می‌توان آن‌ها را مدیریت کرد. برای مثال، درد بازو بعد واکسن معمولاً با یک کمپرس سرد در محل تزریق به‌راحتی التیام می‌یابد. اگر تب یا سردرد خفیف داشتید، استفاده از استامینوفن بعد از واکسن آنفولانزا چهارظرفیتی با مشورت پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد.

توصیه می‌شود قبل از تزریق، بدن‌تان را با نوشیدن آب کافی و استراحت آماده کنید و بعد از تزریق، از فشار زیاد به بازوی واکسینه شده خودداری کنید. فعالیت‌های سبک مانند قدم زدن می‌تواند گردش خون را بهتر کند و درد را کمتر نماید. اما اگر تب بیش از دو روز ماندگار بود یا علائمی مثل تورم شدید، مشکلات تنفسی یا ضعف عضلانی ظاهر شد، بهتر است سریع به پزشک مراجعه شود. هم چنین می توانید از ویزیت پزشک عمومی در منزل استفاده کنید. همین حالا واکسن خود را با خیال راحت رزرو کنید، عوارض را بشناسید و ایمن بمانید.

پرسش‌های متداول

1- آیا واکسن آنفولانزا می‌تواند آنفولانزا ایجاد کند؟

واکسن آنفولانزا، از ویروس غیرفعال شده ساخته می‌شود و نمی‌تواند بیماری ایجاد کند. ممکن است بعد از تزریق کمی احساس بدن‌درد یا تب خفیف داشته باشید که نشانه فعال شدن سیستم ایمنی است و جای نگرانی ندارد.

2- درد بازو چند روز طبیعی است؟

درد بازو بعد واکسن معمولاً بین ۱ تا ۳ روز طبیعی است. بسیاری از افراد این درد را با کمی سنگینی یا حساس شدن بازو تجربه می‌کنند. کمپرس سرد و حرکت ملایم بازو کمک می‌کند که درد زودتر برطرف شود.

3- آیا تزریق همزمان واکسن کرونا و آنفولانزا عوارض بیشتری دارد؟

طبق توصیه‌های CDC، تزریق همزمان واکسن کرونا و آنفولانزا مشکلی ندارد و عوارض آن متفاوت از زمانی که واکسن‌ها جداگانه تزریق شوند نیست. ممکن است فقط کمی درد موضعی یا خستگی بیشتر احساس شود که معمولاً زودگذر است.

4- آیا واکسن چهارظرفیتی برای کودکان بی‌خطر است؟

بله، واکسن آنفولانزا چهارظرفیتی برای کودکان بالای ۶ ماه ایمن گزارش شده است. عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان معمولاً خفیف و مشابه بزرگسالان است؛ مثل کمی تب یا درد بازو که با مراقبت ساده قابل مدیریت است.

5- تفاوت واکسن آنفولانزای سه‌ظرفیتی و چهارظرفیتی چیست؟

واکسن سه‌ظرفیتی در برابر سه نوع ویروس آنفولانزا محافظت ایجاد می‌کند، در حالی که واکسن چهارظرفیتی یک نوع ویروس اضافی (معمولاً از نوع B) را هم پوشش می‌دهد و محافظت گسترده‌تری فراهم می‌کند.

6- آیا واکسن آنفولانزا برای افراد دارای بیماری زمینه‌ای بی‌خطر است؟

بله، واکسن آنفولانزا برای بیماران دیابتی، قلبی و دیگر بیماری‌های مزمن با نظر پزشک کاملاً ایمن و حتی توصیه‌شده است، چون خطر ابتلا به آنفولانزای شدید در این گروه‌ها بالاتر است.