عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری؛ راهنمای جامع مادران برای پیشگیری و ایمنی

در دوران بارداری، حتی یک سرماخوردگی ساده می‌تواند مادر را نگران کند، به‌خصوص اگر واکسن آنفولانزا نزده باشد و از خود بپرسد که نکند ترس از عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری باعث شده‌ است تا خودش و جنینش را در معرض خطر قرار بدهد. هرچند بسیاری درباره تأثیرات این واکسن دچار تردید هستند؛ اما طبق اعلام مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری کاملاً بی‌خطر است و از عوارض شدید آنفولانزا برای مادر و جنین جلوگیری می‌کند. در ادامه با استناد به منابع علمی معتبر به مهم‌ترین پرسش‌ها درباره این واکسن پاسخ داده شده است. اگر درباره واکسن آنفولانزا و سلامت جنین سؤال و نگرانی دارید تا پایان همراه ما بمانید تا پاسخ روشن و دقیق بگیرید.

برای آشنایی بیشتر با زمان مناسب تزریق، انواع واکسن و نکاتی که باید قبل از خرید بدانید، پیشنهاد می‌کنیم راهنمای کامل خرید واکسن آنفولانزا را مطالعه کنید.

چرا واکسن آنفولانزا برای مادران باردار ضروری است؟

بارداری دوره‌ای حساس است که در آن سیستم ایمنی مادر تغییر می‌کند و باعث افزایش آسیب‌پذیری مادر نسبت به بیماری‌های عفونی مثل آنفولانزا می‌شود. طبق توصیه‌های ACOG (کالج زنان و زایمان آمریکا) و گزارش‌های CDC، زنان بارداری که به آنفولانزا مبتلا می‌شوند، ریسک بالاتری برای بستری‌شدن در بیمارستان، زایمان زودرس و حتی عوارض جدی دیگر دارند.
مطالعات نشان می‌دهند که ابتلا به آنفولانزا در دوران بارداری می‌تواند باعث مشکلاتی مانند کاهش وزن نوزاد، تولد نارس و افزایش مرگ و میر جنینی شود؛ بنابراین، پیشگیری از بیماری با استفاده از واکسن آنفولانزا برای افزایش ایمنی مادر و جنین ضروری است.

همچنین تجربه ماماها و پزشکان نشان می‌دهد که مادرانی که واکسن چهارظرفیتی IIV4 را تزریق کرده‌اند در مواجهه با ویروس آنفولانزا معمولاً علائم خفیف‌تری دارند و کمتر نیاز به مراقبت‌های ویژه پیدا می‌کنند. علاوه‌براین، آنتی‌بادی‌های تولیدشده در بدن مادر پس‌از واکسیناسیون به جنین منتقل می‌شوند و نوزاد را در ماه‌های اول زندگی محافظت می‌کنند.

با درنظر گرفتن این واقعیت‌ها، توصیه می‌شود مادران باردار برای محافظت از خود و جنین‌شان، حتماً واکسن آنفولانزا را در اولین فرصت تزریق کنند. برای سلامت خود و فرزندتان، نوبت واکسن آنفولانزا را همین امروز رزرو کنید و قدم مهمی در پیشگیری از بیماری بردارید.

واکسن آنفولانزا چگونه ایمنی مادر و جنین را تقویت می‌کند؟

یکی از سؤالات مهم مادران باردار این است که واکسن آنفولانزا چطور می‌تواند هم از مادر و هم از جنین محافظت کند. طبق گزارش‌های معتبر CDC، پس‌از تزریق واکسن، سیستم ایمنی مادر فعال می‌شود و بدن شروع به ساختن آنتی‌بادی‌هایی می‌کند که ویروس آنفولانزا را هدف قرار می‌دهند. این آنتی‌بادی‌ها نه‌تنها مادر را در برابر بیماری محافظت می‌کنند، بلکه از طریق جفت به جنین منتقل می‌شوند.

انتقال آنتی‌بادی مادر از طریق جفت به جنین باعث می‌شود نوزاد در ماه‌های اول پس‌از تولد، زمانی که هنوز سیستم ایمنی‌اش کامل نشده است در برابر آنفولانزا محافظت شود. مطالعات CDC نشان داده‌اند که این محافظت می‌تواند تا حدود ۶ ماهگی نوزاد ادامه داشته باشد و خطر ابتلای نوزاد به آنفولانزا و بستری‌شدن را کاهش بدهد.

بنابراین با درنظر گرفتن این مکانیسم محافظتی و اهمیت آن، توصیه می‌شود همه مادران باردار واکسن آنفولانزا را به‌موقع تزریق کنند تا علاوه‌بر محافظت از خود، بالاترین سطح مراقبت را از جنین خود نیز داشته باشند.

عوارض شایع واکسن آنفولانزا در بارداری

یکی از دغدغه‌های مهم مادران باردار، شناخت عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری است. خوشبختانه، واکسن آنفولانزا معمولاً عوارض جدی ایجاد نمی‌کند و بیشتر عوارض آن خفیف و گذرا هستند. طبق گزارش‌های معتبر CDC، آشنایی با واکنش‌های معمول پس‌از تزریق می‌تواند به کاهش نگرانی‌ها کمک کند و مادران را برای مواجهه با عوارض احتمالی آماده‌تر کند.

واکنش‌های موضعی: درد، قرمزی، تورم

شایع‌ترین واکنش‌ها پس‌از تزریق واکسن، واکنش‌های موضعی در محل تزریق است. این واکنش‌ها شامل درد، قرمزی و تورم است که معمولاً بعد 2 تا 3 روز برطرف می‌شود. این علائم نشان‌دهندۀ پاسخ طبیعی سیستم ایمنی به واکسن است و جای نگرانی ندارد.

علائم سیستمیک خفیف: تب، سردرد، درد عضلانی، تهوع

در برخی موارد، ممکن است علائم سیستمیک خفیفی مانند تب، سردرد، درد عضلانی و تهوع نیز پس‌از تزریق واکسن بروز کند. این علائم نیز معمولاً کوتاه‌مدت هستند و طی چند روز بهبود می‌یابند. مقاله منتشرشده در وب‌سایت گهواره نیز نشان می‌دهد که عوارض سیستمیک ناشی از واکسن در بیشتر موارد شدید نیستند و اغلب افراد به‌خوبی آن را سپری می‌کنند. در ادامه به نحوه کاهش تب بعد واکسن آنفولانزا در بارداری نیز خواهیم پرداخت.

عوارض نادر ولی مهم واکسن آنفولانزا

اگرچه بیشتر افراد پس‌از تزریق واکسن آنفولانزا تنها ممکن است عوارض خفیفی را تجربه کنند؛ اما در دوران بارداری همین عوارض می‌توانند اهمیت بالایی پیدا کنند. ازاین‌رو، آگاهی از عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری حتی در موارد نادر، برای حفظ سلامت مادر و جنین ضروری است.

واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)

آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک شدید و ناگهانی است که در موارد بسیار نادر پس‌از تزریق واکسن آنفولانزا ممکن است بروز کند. علائم آن شامل تنگی نفس، تورم صورت و گلو، سرگیجه شدید و افت فشار خون است و نیاز به درمان فوری در بیمارستان دارد. خوشبختانه این واکنش بسیار نادر است و طبق گزارش ACOG، نرخ بروز آنافیلاکسی پس‌از واکسن آنفولانزا کمتر از یک مورد در هر میلیون دوز تزریق شده است.

سندرم گیلن-باره (Guillain-Barré Syndrome)

سندرم گیلن-باره (GBS) یک اختلال عصبی است که باعث ضعف عضلانی و فلج موقت می‌شود. این عارضه بسیار نادر است و ارتباط قوی و مستقیم آن با واکسن آنفولانزا هنوز به‌صورت قطعی اثبات نشده است. طبق آمار ACOG، احتمال بروز سندرم گیلن-باره پس‌از تزریق واکسن آنفولانزا حدود ۱ در میلیون دوز است که نشان می‌دهد خطر آن بسیار پایین است.

با اینکه عوارض جدی واکسن آنفولانزا در بارداری نادرند؛ اما فواید آن در محافظت از سلامت مادر و جنین بسیار بیشتر است؛ بنابراین توصیه می‌شود اگر هنوز اقدامی نکرده‌اید، همین حالا برای تزریق واکسن برنامه‌ریزی کنید و با خیال راحت‌تری این دوران را بگذرانید.

آیا واکسن آنفولانزا خطر سقط جنین یا زایمان زودرس را افزایش می‌دهد؟

یکی از نگرانی‌های رایج بین مادران باردار این است: آیا واکسن آنفولانزا باعث سقط می‌شود؟ بررسی‌های علمی و دقیق نشان داده‌اند که این نگرانی بی‌اساس است.

مطالعۀ گسترده‌ای که توسط CDC و با استفاده از داده‌های سیستم VSD (Vaccine Safety Datalink) انجام شده‌ است، نشان می‌دهد که تزریق واکسن آنفولانزا در دوران بارداری باعث افزایش ریسک سقط جنین نمی‌شود. حتی در مادرانی که در سه‌ماهه اول واکسن دریافت کرده‌اند، هیچ افزایش قابل‌توجهی در میزان سقط یا زایمان زودرس دیده نشد.

براساس توصیه ACOG، تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری با کاهش خطر بستری‌شدن مادران و نوزادان، نقش قابل‌ملاحظه‌ای در کاهش پیامدهای بالینی جدی ناشی از آنفولانزا ایفا می‌کند؛ بنابراین اگر به‌این‌دلیل در تصمیم‌گیری مردد هستید، باید بدانید که عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری شامل سقط یا زایمان زودرس نمی‌شود و با رزرو نوبت واکسن، می‌توانید خیال خود از سلامتتان راحت کنید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره عوارض واکسن برای همه افراد می توانید مقاله عوارض واکسن آنفولانزا را مطالعه کنید.

بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا در هر سه‌ماهه و ملاحظات خاص

انتخاب بهترین زمان واکسن آنفولانزا در بارداری می‌تواند در میزان اثربخشی آن نقش مهمی داشته باشد.در ادامه به بررسی این موضوع در هر سه‌ماهه پرداخته شده‌ است.

سه‌ماهه اول بارداری

اگرچه برخی مادران در این دوره نگرانی بیشتری درباره واکسن دارند؛ اما مطالعات CDC نشان داده‌اند که تزریق واکسن آنفولانزا حتی در سه‌ماهه اول بی‌خطر و مؤثر است. در واقع، ایجاد آنتی‌بادی زودهنگام می‌تواند محافظت بیشتری را برای جنین فراهم کند؛ بنابراین، اگر بارداری‌تان هم‌زمان با فصل آنفولانزا شروع شده‌ است به تعویق انداختن واکسن ممکن است شما را در برابر عوارض آنفولانزا آسیب‌پذیرتر کند.

سه‌ماهه دوم و سوم

عوارض تزریق واکسن آنفولانزا سه‌ماهه اول بسیار رایج است و توصیه می‌شود. سیستم ایمنی مادر در این دوره عکس‌العمل بهتری نسبت به واکسن دارد و ازسوی‌دیگر، انتقال آنتی‌بادی مادری به جنین نیز مؤثرتر انجام می‌شود. براساس توصیه ACOG، تزریق در شش‌ماه دوم بارداری نه‌تنها ایمن است، بلکه می‌تواند از بستری‌شدن مادر و نوزاد جلوگیری کند.

اگر در هر مرحله از بارداری هستید، فراموش نکنید که عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری بسیار خفیف‌تر از خطرات ناشی از خود بیماری است؛ بنابراین بهتر است همین حالا با پزشک‌تان درباره زمان مناسب واکسیناسیون مشورت کنید.

the Centers for Disease Control and Prevention and the American College of Obstetricians and Gynecologists recommend that people who are pregnant during flu season get a flu shot no matter what trimester they’re in.

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا توصیه می‌کنند افرادی که در فصل آنفولانزا باردار هستند، صرف نظر از اینکه در کدام سه‌ماهه بارداری هستند، واکسن آنفولانزا بزنند. mayoclinic.org

اگر قصد تزریق واکسن آنفولانزا را دارید اما امکان مراجعه حضوری به مراکز درمانی را ندارید، می‌توانید از خدمات تزریق در منزل استفاده کنید و این کار را با خیالی آسوده در خانه انجام دهید.

چه کسانی باید احتیاط بیشتری داشته باشند؟

اگرچه واکسن آنفولانزا در بارداری برای اغلب زنان ایمن است؛ اما برخی افراد نیاز به بررسی بیشتر دارند؛ مانند کسانی که سابقه واکنش منفی به دُز قبلی واکسن داشته‌اند. در این موارد، مشورت با پزشک ضروری است. همچنین، مبتلایان به بیماری‌های عصبی نادر مانند سندرم گیلن‌باره باید پیش‌از تزریق توسط پزشک بررسی شوند. البته در بسیاری موارد، این شرایط مانع قطعی نیستند، بلکه نیازمند نظارت بیشتر هستند؛ پس اگر در مورد وضعیت پزشکی‌تان مطمئن نیستید، گفت‌وگو با پزشک یا مامای معتمدتان می‌تواند خیال‌تان را راحت‌تر کند تا واکسیناسیون را با اطمینان انجام بدهید.

روش‌های کاهش و مدیریت عوارض پس‌از تزریق

نوع عارضه	روش پیشنهادی برای کاهش یا کنترل آن	نکته تکمیلی
درد و تورم محل تزریق	استفاده از کمپرس سرد و حرکت ملایم بازو	موجب کاهش التهاب و جذب سریع‌تر واکسن می‌شود
تب خفیف	مصرف استامینوفن طبق دستور پزشک	از داروهای بی‌خطر در بارداری محسوب می‌شود
درد عضلانی یا سردرد	استراحت کافی، مصرف مایعات و در صورت نیاز داروی مسکن با تجویز پزشک	معمولاً طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت بهبود می‌یابد
تهوع خفیف	تغذیه سبک، اجتناب از بوی شدید غذا، نوشیدن آب به‌صورت جرعه‌جرعه	در بیشتر موارد نیاز به دارو ندارد

برای تسکین عوارض خفیفی که تزریق واکسن آنفولانزا به‌همراه دارد می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید. برای کاهش درد و التهاب محل تزریق، استفاده از کمپرس سرد بسیار کمک کننده است. اگر تب بعد واکسن بارداری یا درد عضلانی دارید، مصرف استامینوفن با مشورت پزشک، راهکار مطمئنی است. همچنین، استراحت کافی در ۲۴ ساعت اول به بدن شما کمک می‌کند تا سریع‌تر به وضعیت عادی برگردید.

طبق توصیه CDC، این علائم معمولاً بین یک تا دو روز برطرف می‌شوند و خطری برای جنین ندارند. فراموش نکنید که عوارض واکسن آنفولانزا در بارداری در مقایسه با خطرات خود بیماری، بسیار خفیف‌تر و قابل‌کنترل‌تر هستند؛ بنابراین یادتان باشد با مراقبت ساده و پیگیری علائم، می‌توانید این دوره رو به‌آرامی پشت سر بگذارید.

اگر درباره تزریق واکسن آنفولانزا در دوران بارداری یا مراقبت‌های تخصصی نیاز به مشاوره دارید، می‌توانید از خدمات متخصص زنان در منزل بهره‌مند شوید و بدون نیاز به مراجعه حضوری، با پزشک مشورت کنید.

سؤالات متداول

1- آیا واکسن آنفولانزا می‌تواند به جنین آسیب بزند؟

خیر. نه‌تنها برای جنین خطر ندارد، بلکه از او در برابر آنفولانزا نیز محافظت می‌کند.

2- اگر پس‌از واکسن تب کنم، چکار کنم؟

تب خفیف طبیعی است. با نظر پزشک می‌توانید استامینوفن مصرف کنید؛ اما اگر تب بالا یا طولانی داشتید، حتماً به پزشک اطلاع بدهید

3- اسپری بینی (LAIV) در بارداری مجاز است؟

خیر، طبق توصیه ACOG، واکسن بینی یا ویروس زنده تضعیف‌شده (LAIV) در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. زنان باردار باید از نوع تزریقی غیرفعال (IIV) استفاده کنند.

4- آیا لازم است در یک بارداری دو بار واکسن بزنم؟

معمولاً یک دز واکسن آنفولانزا در هر بارداری کافی است، حتی اگر در اوایل بارداری تزریق شده باشد. بااین‌حال، اگر فصل آنفولانزا طولانی شود یا واکسن در سال جدید تغییر کند، پزشک ممکن است تزریق مجدد را پیشنهاد بدهد.

5- آیا واکسن آنفولانزا می‌تواند باعث سقط جنین یا زایمان زودرس شود؟

خیر. مطالعات گسترده نشان داده‌اند که واکسن آنفولانزا در دوران بارداری باعث افزایش ریسک سقط یا زایمان زودرس نمی‌شود، بلکه از عوارض خطرناک بیماری جلوگیری می‌کند.

6- بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری چه زمانی است؟

طبق توصیه CDC و ACOG، تزریق واکسن در هر سه‌ماهه بارداری ایمن و مؤثر است؛ اما اگر بارداری با فصل آنفولانزا هم‌زمان است، باید واکسن در اولین فرصت تزریق شود.