خشکی چشم یکی از شایع‌ترین مشکلات بینایی است، و علائمی مانند سوزش، احساس وجود جسم خارجی در چشم، قرمزی و گاهی تاری دید، نشان‌دهنده کاهش رطوبت سطح چشم هستند. در بسیاری از موارد، سبک زندگی پرمشغله، کار طولانی با مانیتور، افزایش سن، مصرف بعضی داروها یا مشکلات خودایمنی باعث کاهش یا تغییر ترکیبات اشک میشوند.
خوشبختانه، امروزه استفاده از قطرههای اشک مصنوعی (یا همان قطرههای مرطوب‌کننده مانند رفرش تیرز، سیستم بالانس، بلینک ژل تیرز، بایوتروا هیدریشن بوست و سیستم کامپلیت) روش متداولی برای تسکین علائم خشکی چشم محسوب میشود. بهترین قطره برای خشکی چشم را نمی‌توان بدون درنظرگرفتن نوع خشکی، شدت علائم و حتی حساسیت فرد انتخاب کرد. در ادامه به بررسی قطرههای مناسب خواهیم پرداخت.
معرفی بهترین قطره برای خشکی چشم
طبق گفته وبسایت dryeyesclinic.co.uk:
“In short, dry eyes may be caused by a deficiency in:
● The mucin layer of the eye
● The water layer of the eye
● The oil layer in the eye leading to increased evaporation (most common cause). This is known as MGD or Blepharitis.”
«به‌طور کلی، خشکی چشم ممکن است ناشی از کمبود در یکی از لایه‌های زیر باشد:
● لایه موکوسی چشم؛
● لایه آبی چشم؛
● لایه چربی چشم که باعث افزایش تبخیر اشک میشود (شایع‌ترین علت). این وضعیت با نام دیسفانکشن غدد میبومی (MGD) یا بلفاریت شناخته میشود.»
در ادامه، با تعدادی از مطرح‌ترین و مؤثرترین قطرههای مرطوب‌کننده چشم آشنا خواهید شد.
۱. رفرش تیرز (Refresh Tears)
Refresh Tears یکی از پرمصرف‌ترین قطرههای اشک مصنوعی است که در برطرف‌کردن سوزش و قرمزی ناشی از خشکی ملایم چشم مؤثر واقع میشود. فرمولاسیون سبک آن به چشم کمک می‌کند رطوبت از دست‌رفته را جبران کند، بی‌آنکه احساس سنگینی یا تاری دید ایجاد شود. رفرش تیرز برای خشکی چشم خفیف تا متوسط، به‌ویژه در افرادی که در طول روز چندین مرتبه نیاز به استفاده از قطره دارند مناسب است.
● نکات مهم: برخی نسخه‌های این قطره دارای نگهدارنده (Preservative) و برخی دیگر به‌صورت بدون نگهدارنده (Preservative-Free) عرضه میشوند. اگر از قطره به‌صورت مکرر (بیش‌از ۴ بار در روز) استفاده می‌کنید، نوع بدون نگهدارنده را انتخاب کنید تا خطر تحریک چشم کاهش یابد.
۲. سیستم بالانس (Systane Balance)
اگر خشکی چشم شما به‌دلیل تبخیر سریع اشک و اختلال در لایه چربی (Meibomian Gland Dysfunction) باشد، قطرههای حاوی ترکیبات روغنی نظیر Systane Balance میتوانند بسیار مفید باشند. این محصول لایه محافظ چربی روی اشک را تقویت می‌کند و از تبخیر سریع آن جلوگیری می‌کند. سیستم بالانس برای بیمارانی که چشم‌هایشان تبخیر اشک سریع دارد یا دچار بلفاریت (التهاب پلک) هستند، بهترین قطره برای خشکی چشم است.
● نکات مهم: پس‌از استفاده ممکن است احساس کنید لایه‌ای چرب روی چشمانتان باقی مانده است؛ اما معمولاً پس‌از چند ثانیه، حس تاری برطرف میشود. اگر از لنز تماسی استفاده می‌کنید، حتماً دستورالعمل‌های همراه محصول را بخوانید یا لنز را پیش‌از چکاندن قطره درآورید.
۳. بلینک ژل تیرز (Blink Gel Tears)
این قطره از نظر قوام، کمی غلیظ‌تر از اشک مصنوعی عادی است و همین ویژگی، دوام رطوبت روی سطح چشم را افزایش می‌دهد. Blink Gel Tears برای افرادی که خواهان تسکین طولانی‌تر هستند، به‌ویژه در شرایط کاری دشوار (کار طولانی با کامپیوتر یا محیط‌های خشک) مناسب است. برای افرادی که علائم خشکی متوسط تا شدید دارند و مایل‌اند تاری گذرا نبینند، بهترین قطره برای خشکی چشم، همین بلینک ژل تیرز خواهد بود.
● نکات مهم: ژل‌ها معمولاً باعث تاری دید خفیف و موقتی میشوند؛ بنابراین اگر نیاز به وضوح بینایی فوری دارید (مثلاً حین رانندگی)، لحظاتی صبر کنید تا دیدتان شفاف شود.
۴. بایوتروا هیدریشن بوست (Biotrue Hydration Boost)
شرکت بوش + لومب (Bausch + Lomb) این قطره را با ترکیبات مرطوب‌کننده قوی، شامل هیالورونیک‌اسید و الکترولیت‌های مفید عرضه می‌کند. این مواد به حفظ تعادل اشکی و ایجاد حس خنکی کمک میکنند. این قطره برای کسانی که به‌دلیل فعالیت روزانه زیاد و قرارگیری در معرض هوای خشک، دچار سوزش چشم میشوند و به یک مرطوب‌کننده سریع نیاز دارند، بسیار مناسب است.
● نکات مهم: این قطره هم به‌صورت حاوی مواد نگهدارنده و هم بدون نگهدارنده ارائه میشود. نوع بدون نگهدارنده در ویال‌های یک‌بارمصرف قرار دارد و برای استفاده‌های مکرر در طول روز مناسب‌تر است.
۵. سیستم کامپلیت (Systane Complete PF)
Systane Complete PF (Preservative Free) ترکیبی از مواد روان‌کننده، مرطوب‌کننده و محافظ لایه اشکی را در محصولی بدون نگهدارنده ارائه می‌کند. ازآنجاکه در ساختار آن هر سه لایه اشکی (چربی، آب و موکوس) در نظر گرفته شده است، برای خشکی چشمهای مختلط (هم تبخیر بالا و هم کمبود آب) سودمند است. بنابراین برای افرادی با خشکی چشم متوسط تا شدید که بیش‌از ۴ بار در روز از قطره استفاده میکنند و از عوارض احتمالی نگه‌دارنده‌ها نگران‌اند، سیستم کامپلیت بهترین قطره برای خشکی چشم خواهد بود.
● نکات مهم: ممکن است کمی گران‌تر از قطرههای نگه‌دارنده‌دار باشد؛ اما در طولانی‌مدت آسیب و تحریک کمتری به سطح چشم وارد می‌کند.
۶. رفرش پلاس (Refresh Plus)
نوع بدون نگهدارنده رفرش پلاس در ویال‌های کوچک یک‌بارمصرف عرضه میشود و با فرمولاسیون ملایم خود، امکان استفاده مکرر را فراهم می‌آورد. این محصول مناسب افرادی است که چشم بسیار حساسی دارند یا به نگه‌دارنده‌ها آلرژی نشان می‌دهند.
● نکات مهم: با وجود تک‌دُزی بودن، می‌توانید ویال را پس‌از مصرف درپوش‌دار کنید و طی چند ساعت آتی از آن استفاده کنید؛ اما بهتر است یک ویال را بیش‌از ۲۴ ساعت نگه ندارید.
۷. ژل ویسکوتیرز (Viscotears)
این محصول در دسته ژل‌ها قرار می‌گیرد و با ساختاری نسبتا غلیظ، رطوبت پایداری را روی قرنیه فراهم می‌آورد. ویسکوتیرز برای افرادی که دچار خشکی چشم شدید هستند یا تمایل دارند در ساعات غیرفعال (مثلاً عصر و شب) از یک قطره با ماندگاری بالا استفاده کنند، کارآمد است.
● نکات مهم: پس‌از استفاده، امکان تاری دید به‌صورت موقت وجود دارد. این ژل در بسته‌بندی‌های مختلف ارائه میشود و اغلب برای قبل‌از خواب یا شرایطی که نیاز به دید دقیق ندارید، توصیه میشود.
۸. پماد چشمی
پمادهایی نظیر لیپوزیک (Lipisic) یا «پماد ویتامین آ» در بازار موجودند. این پمادها با قوام بسیار غلیظ، در طول شب سطح چشم را مرطوب نگه می‌دارند. افرادی که حتی با قطرههای ژلی هم هنگام صبح احساس خشکی شدید دارند یا کسانی که به‌دلیل شرایطی مثل بسته‌نشدن کامل پلک‌ها در خواب به محافظت بیشتری نیازمندند، میتوانند از این پمادها سود ببرند.
۹. قطرههای ترکیبی روغنی (Liposome Sprays)
اسپری‌های لیپوزوم، مانند Tears Again یا Clarymist، مستقیماً روی پلک بسته اسپری میشوند و بعد از باز شدن چشم، ترکیبات روغنی روی سطح چشم پخش میشود. این قطرهها برای افرادی که تحمل ریختن قطره یا ژل در چشم را ندارند و به روش ساده‌تری برای جلوگیری از تبخیر اشک نیاز دارند، بهترین قطره برای خشکی چشم خواهند بود.
● نکات مهم: باید چشم‌ها را حین اسپری‌کردن بسته نگه دارید تا ذرات به قرنیه برخورد نکنند. این اسپری‌ها معمولاً برای خشکی خفیف تا متوسط مؤثرند.
بیشتر بخوانید: درمان وزوز گوش در منزل
ویزیت چشم پزشک در منزل
اگر پس‌از استفاده از قطرههای مختلف همچنان دچار خشکی چشم شدید، درد، حساسیت به نور یا تاری دید مداوم هستید، بهترین اقدام مراجعه به چشم پزشک است. گاهی علت اصلی خشکی چشم، یک بیماری زمینه‌ای (مانند سندرم شوگرن، اختلالات تیروئید یا حتی التهاب پلک) است که باید به‌صورت ریشه‌ای درمان شود.
یکی از راهکارهای مفید و راحت برای افرادی که مشغله زیاد یا محدودیت جسمی دارند، استفاده از خدمات ویزیت چشم پزشک در منزل است. در این شیوه که در تمامی نواحی شهر تهران و کرج توسط مرکز یارا درمان ارائه میشود، چشم پزشک با تجهیزات پرتابل به منزل یا محل کار شما مراجعه می‌کند و معاینات اولیه شامل بررسی فشار چشم، ارزیابی ساختار پلک، تست اشک (بسته به نیاز) و سایر روش‌های تشخیصی را انجام می‌دهد.
سپس بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، قطره مناسب یا سایر درمان‌های تکمیلی (مانند استفاده از داروهای ضدالتهاب، کمپرس گرم، پاکسازی پلک یا حتی عمل جراحی ساده) را توصیه می‌کند. تنها کافی است با مرکز تماس بگیرید و زمان مراجعه را هماهنگ کنید تا در اسرع وقت، چشم پزشک مجرب در آدرس مورد نظر شما حاضر شود.
سخن پایانی
خشکی چشم میتواند از یک احساس سوزش خفیف تا ناراحتی شدید و حتی اختلال در فعالیت‌های روزمره پیش رود. با انتخاب صحیح بهترین قطره برای خشکی چشم به همراه رعایت توصیه‌های پزشک، اغلب می‌توان علائم را کنترل کرد. اگر روش‌های خانگی و قطرههای بدون نسخه کافی نبودند، حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید یا از خدمات ویزیت چشم پزشک در منزل بهره‌مند شوید تا ریشه اصلی مشکلتان مشخص و درمان شود.
سوالات متداول
1. چه تفاوتی بین قطرههای چشمی با و بدون مواد نگهدارنده وجود دارد؟
قطرههای چشمی حاوی مواد نگهدارنده معمولاً ماندگاری بیشتری دارند و برای استفاده گاهبهگاه مناسب هستند. اما استفاده مکرر از آنها ممکن است باعث تحریک چشم شود. در مقابل، قطرههای بدون مواد نگهدارنده برای استفاده مکرر و افرادی با چشمهای حساس توصیه میشوند.
2. آیا قطرههای چشمی خاصی برای استفاده در شب وجود دارد؟
بله، برخی قطرههای چشمی با فرمولاسیون ژل یا پماد برای استفاده در شب طراحی شدهاند. این محصولات معمولاً ضخیمتر هستند و به مرطوب نگهداشتن چشم در طول شب کمک میکنند.
3. آیا استفاده از قطرههای چشمی میتواند به بهبود عملکرد لنزهای تماسی کمک کند؟
برخی قطرههای چشمی مخصوصاً برای استفاده با لنزهای تماسی طراحی شدهاند و میتوانند به مرطوب نگهداشتن لنزها و کاهش ناراحتی کمک کنند. اما همیشه باید از قطرههایی استفاده کرد که برای لنزهای تماسی مناسب باشند.
4. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد و از قطرههای چشمی بدون نسخه استفاده نکرد؟
اگر علائم خشکی چشم با استفاده از قطرههای بدون نسخه بهبود نیابد یا بدتر شود، یا اگر علائم جدیدی مانند درد شدید، ترشح یا تغییر دید ایجاد شود، باید فوراً به چشمپزشک مراجعه کرد. همچنین، در صورت نیاز به استفاده مکرر از قطرهها، مشاوره با پزشک توصیه میشود.
