تشخیص یبوست معمولاً از طریق تغییر در تعداد و قوام مدفوع نوزاد امکان‌پذیر است. اگرچه یبوست در نوزادان شیر مادرخوار به‌ندرت رخ می‌دهد؛ اما نوزادانی که از شیر خشک تغذیه میکنند، ممکن است بیشتر با این مشکل روبه‌رو شوند. علائم یبوست نوزاد شامل مدفوع سخت، تلاش زیاد هنگام دفع و ناراحتی یا گریه در هنگام تلاش برای دفع است. روش‌های متعددی برای درمان فوری یبوست در نوزادان وجود دارد. از جمله این روش‌ها می‌توان به ماساژ شکم، حمام گرم برای آرامش عضلات روده و حرکت‌دادن پاهای نوزاد به‌شکل «دوچرخه» اشاره کرد. اکنون به بررسی علل رایج یبوست نوزاد و روش‌های درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
| روش درمان | توضیحات |
|---|---|
| ماساژ شکم | حرکات دایره‌ای ملایم در جهت عقربه‌های ساعت برای تحریک روده و تسهیل دفع. |
| حرکت پاها به‌شکل دوچرخه | کمک به تحریک عضلات شکم و بهبود عملکرد روده با شبیه‌سازی فعالیت‌های طبیعی بدن. |
| حمام گرم | آرامش عضلات شکم و کاهش فشار و ناراحتی برای تسهیل دفع. |
| تهیه صحیح شیر خشک | تهیه شیر خشک مطابق دستورالعمل برای جلوگیری از ایجاد غلظت نادرست و یبوست. |
| مواد غذایی فیبردار | افزودن پوره سیب، گلابی، آلو، هویج یا غلات کامل برای نوزادان بالای 6 ماه جهت بهبود حرکت روده. |
| افزایش مایعات | نوشیدن آب جوشیده و خنک‌شده یا آب‌میوه‌های طبیعی (مانند سیب و گلابی) برای نوزادان بالای 6 ماه با مشورت پزشک. |
| استفاده از دماسنج مقعدی | تحریک عضلات روده در موارد شدید با رعایت نکات ایمنی و مشورت پزشک. |
| مشاوره با پزشک | در صورت علائم شدید مانند خون در مدفوع، تب یا یبوست طولانی‌مدت برای بررسی دقیق‌تر و تجویز درمان مناسب. |
| خدمات ویزیت در منزل | دریافت مشاوره از متخصص اطفال در منزل با خدمات مراکز معتبر مانند یارا درمان. |
علائم یبوست نوزاد
- مدفوع سخت و خشک
- قرمز‌شدن صورت هنگام دفع
- کاهش اشتها
- بیقراری
- بزرگ‌شدن شکم
- ایجاد ترک یا شکاف در پوست اطراف مقعد
- نفخ یا درد شکم
علائم یبوست در نوزادان می‌تواند شامل مدفوع سخت و خشک باشد که به سختی دفع میشود. این مدفوع‌ها ممکن است شبیه به گلوله‌های کوچک باشند و همراه با تلاش زیاد دفع شوند. نوزادان ممکن است هنگام تلاش برای دفع دچار ناراحتی و گریه شوند که معمولاً با قرمز‌شدن صورت همراه است. علاوه‌براین، کاهش اشتها، بیقراری و بزرگ‌شدن شکم از دیگر نشانه‌های یبوست نوزاد هستند. در موارد شدیدتر، ممکن است ترک یا شکاف در پوست اطراف مقعد ایجاد شود که با خونریزی همراه باشد. همچنین، نوزادانی که برای مدت طولانی مدفوع نکرده‌اند، ممکن است نشانه‌هایی از نفخ یا درد شکم داشته باشند.
گاهی اوقات، تغییر در عادات مدفوع نوزاد می‌تواند نشان‌دهندۀ یبوست نوزاد باشد. برای مثال، اگر نوزادی که معمولاً روزانه چند بار مدفوع می‌کند، ناگهان چند روز بدون دفع مدفوع باقی بماند، ممکن است نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد. اگر نوزاد بیش‌از چند روز بدون دفع مدفوع باشد یا علائم شدیدتری مانند استفراغ و تب داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
به نقل از سایت www.nhs.uk علائم یبوست نوزاد شامل موارد زیر است:
The symptoms of constipation in your baby can include:
- pooing fewer than 3 times in a week
- finding it difficult to poo, and poos that are larger than usual
- dry, hard, lumpy or pellet-like poos
- unusually smelly wind and poo
- your baby may be less hungry than usual
- their tummy might feel firm
Other signs of constipation can include your baby lacking energy and being a bit grumpy.
علائم یبوست در نوزاد شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دفع مدفوع کمتر از 3 بار در هفته
- دشواری در دفع مدفوع و مدفوعی که بزرگ‌تر از حد معمول است
- مدفوع خشک، سفت، گلولهای یا تکه‌تکه
- بوی غیرعادی و بد گاز معده و مدفوع
- کاهش اشتهای نوزاد نسبت به حالت عادی
- احساس سفتی در شکم
- دیگر علائم یبوست می‌تواند شامل کمبود انرژی و بدخلق بودن نوزاد باشد.
علت یبوست نوزاد
- تغییر در رژیم غذایی (شروع مصرف غذاهای جامد)
- تغییر نوع شیر خشک
- کمبود فیبر در رژیم غذایی
- کمبود مایعات
- مصرف شیر خشک به جای شیر مادر
- مشکلات پزشکی مانند کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های عصبی یا اختلالات متابولیکی
علت مدفوع نکردن نوزاد دلایل متعددی دارد. یکی از شایع‌ترین دلایل، تغییر در رژیم غذایی است. شروع مصرف غذاهای جامد معمولاً یکی از مراحل مهمی است که ممکن است منجر به یبوست نوزاد شود؛ زیرا سیستم گوارشی نوزاد به این تغییرات عادت نکرده است. تغییر نوع شیر خشک نیز می‌تواند باعث یبوست شود؛ زیرا برخی فرمول‌های شیر خشک حاوی پروتئین‌ها یا مواد معدنی هستند که هضم آن‌ها دشوارتر است. کمبود فیبر در رژیم غذایی نوزاد نیز نقش مهمی در بروز یبوست دارد.
یکی دیگر از علل یبوست، کمبود مایعات است. نوزادانی که مایعات کافی دریافت نمی‌کنند، ممکن است مدفوع سفت و خشک داشته باشند که دفع آن دشوار است. علاوه‌براین، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، به ندرت دچار یبوست میشوند؛ زیرا شیر مادر حاوی ترکیباتی است که به هضم و حرکت روده کمک می‌کند. در مقابل، نوزادانی که با شیر خشک تغذیه میشوند، ممکن است بیشتر مستعد یبوست نوزاد باشند.
در موارد نادر، یبوست ممکن است ناشی از مشکلات پزشکی باشد. برای مثال، کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های عصبی یا اختلالات متابولیکی می‌توانند عامل یبوست نوزاد باشند. انسداد روده یا مشکلات ساختاری در سیستم گوارشی نیز می‌توانند منجر به یبوست شوند. در این موارد، مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق‌تر ضروری است.
درمان یبوست نوزاد
-
ماساژ شکم
درمان یبوست در نوزادان معمولاً با روش‌های ساده و خانگی آغاز میشود. یکی از مؤثرترین روش‌ها ماساژ شکم است که با حرکات دایره‌ای ملایم در جهت عقربه‌های ساعت انجام میشود و به تحریک روده کمک می‌کند. این ماساژها باید با آرامش و بدون فشار زیاد انجام شوند تا نوزاد احساس راحتی کند. حرکت‌دادن پاهای نوزاد به‌شکل دوچرخه نیز می‌تواند عضلات شکم را تحریک و دفع را تسهیل کند. این حرکات شبیه‌سازی‌کننده فعالیت‌های طبیعی بدن هستند و به بهبود عملکرد روده کمک میکنند.
-
حمام گرم
حمام گرم با آرام‌کردن عضلات شکم و کاهش ناراحتی به رفع یبوست نوزاد کمک می‌کند. آب گرم می‌تواند به آرامش نوزاد کمک کند و فشار روی رودهها را کاهش بدهد.
-
دقت در تهیه صحیح شیر خشک
برای نوزادانی که شیر خشک مصرف میکنند، اطمینان از تهیه صحیح شیر خشک طبق دستورالعمل اهمیت دارد؛ زیرا غلظت نادرست شیر ممکن است یبوست ایجاد کند.
-
استفاده از مواد غذایی فیبر دار
افزودن غذاهای حاوی فیبر مانند پوره سیب، گلابی و آلو به رژیم غذایی نوزادان بالای شش ماه نیز می‌تواند مؤثر باشد. این مواد غذایی حاوی فیبر طبیعی هستند که به تسهیل حرکت روده کمک میکنند. در مقاله غذای کودک یک ساله اطلاعات کاربردی و مفیدی در این باره بیان شده است.
درمان فوری یبوست نوزاد
در مواردی که یبوست نوزاد شدید است و نیاز به درمان فوری دارد، می‌توان از آب‌میوه‌های طبیعی مانند سیب یا گلابی استفاده کرد. این آب‌میوه‌ها حاوی قندهایی هستند که به جذب آب بیشتر به رودهها کمک میکنند و مدفوع را نرم‌تر می‌سازند. بااین‌حال، مصرف این آب‌میوه‌ها باید با توصیه پزشک و به مقدار محدود باشد. استفاده از حمام گرم و ماساژ آرام شکم نیز از راهکارهای فوری و مؤثر است.
گاهی اوقات، استفاده از یک دماسنج مقعدی می‌تواند به تحریک عضلات روده کمک کند و تخلیه را تسهیل کند. بااین‌حال، این روش باید با دقت و طبق نظر پزشک انجام شود؛ زیرا استفاده نادرست از آن می‌تواند به نوزاد آسیب برساند. در صورت نیاز به درمان فوری، والدین باید همواره با پزشک مشورت کنند تا از ایمنی و اثربخشی روش‌های انتخابی اطمینان حاصل کنند.
یکی از سریع ترین راه درمان برای یبوست مزمن انجام تنقیه در منزل است که ممکن است توسط پزشک توصیه شود.
درمان خانگی یبوست نوزاد
درمان‌های خانگی شامل تغییرات کوچکی در رژیم غذایی و فعالیت‌های روزمره نوزاد است؛ بنابراین اگر برایتان این سؤال پیش آمده که برای شل شدن شکم بچه چی خوبه؟ باید بدانید که افزودن میوه‌ها و سبزیجات پوره‌شده مانند هویج، بروکلی، گلابی و آلو به رژیم غذایی می‌تواند به رفع یبوست نوزاد کمک کند. این مواد غذایی نه‌تنها منبع غنی فیبر هستند، بلکه حاوی مواد مغذی ضروری برای رشد نوزاد نیز هستند. مصرف غلات کامل مانند جو دوسر و نان سبوس‌دار نیز مفید است. این غلات به‌دلیل داشتن فیبر محلول و غیرمحلول به بهبود حرکت روده کمک میکنند.
ورزش نیز می‌تواند به بهبود عملکرد رودهها کمک کند. ازآنجاکه نوزادان قادر به حرکت مستقل نیستند، والدین می‌توانند با حرکت‌دادن پاهای نوزاد به‌شکل دوچرخه این عملکرد را تسهیل کنند. این حرکت باعث تحریک رودهها میشود و به تسریع در رفع یبوست کمک می‌کند. ورزش یکی از بهترین روش‌های درمان خانگی مدفوع نکردن نوزاد دو ماهه است.
حمام گرم یکی دیگر از روش‌های مؤثر خانگی است که با آرامش‌دادن به عضلات شکم به کاهش فشار و ناراحتی نوزاد کمک می‌کند. این روش همچنین باعث بهبود حرکات طبیعی روده میشود. علاوه‌براین، ماساژ شکم با حرکات دایره‌ای ملایم در جهت عقربه‌های ساعت می‌تواند به تحریک عملکرد رودهها کمک کند. این نوع ماساژ ساده و ایمن است و به‌راحتی در خانه قابل‌انجام است.
افزایش مایعات از جمله آب جوشیده و خنک‌شده، نقش مهمی در جلوگیری از یبوست نوزاد دارد. برای نوزادانی که بالای 6 ماه هستند و غذاهای جامد مصرف میکنند، نوشیدن آب در بین وعده‌های غذایی می‌تواند به نرم‌شدن مدفوع کمک کند. همچنین، استفاده از آب‌میوه‌های طبیعی مانند سیب، گلابی یا آلو به مقدار محدود و طبق توصیه پزشک می‌تواند مدفوع را نرم‌تر و تخلیه را تسهیل کند.
در مواردی که یبوست نوزاد شدیدتر است، مشاوره با پزشک یا تغییر نوع شیر خشک نیز می‌تواند گزینه مناسبی باشد. والدین باید دقت کنند که هرگونه تغییر در رژیم غذایی یا برنامه روزمره نوزاد باید با توجه به شرایط خاص او و با مشورت پزشک انجام شود. نوزادانی که مایعات کافی دریافت نمی‌کنند، ممکن است دچار مدفوع سخت شوند. علاوه‌براین، ایجاد یک برنامه منظم برای ماساژ شکم و ورزش‌های ساده مانند حرکت‌دادن پاها به‌شکل دوچرخه، می‌تواند به بهبود حرکت روده کمک کند و ناراحتی نوزاد را کاهش بدهد. برای نوزادانی که از شیر خشک استفاده میکنند، تغییر نوع شیر خشک با مشورت پزشک می‌تواند به کاهش علائم یبوست کمک کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
یبوست در بسیاری از موارد با روش‌های خانگی درمان میشود؛ اما در برخی موارد نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد. اگر نوزاد علائمی مانند خون در مدفوع، تب، استفراغ یا نفخ شدید شکم نشان بدهد یا اگر یبوست بیش‌از چند روز ادامه داشته باشد، حتماً باید با پزشک مشورت کنید. همچنین در مواردی که نوزاد از ابتدای تولد با یبوست مواجه است یا رشد کافی ندارد، نیاز به بررسی‌های دقیق‌تری وجود دارد. پزشک ممکن است آزمایش‌های لازم را برای تشخیص علت یبوست در نوزادان تجویز و درمان مناسب را آغاز کند. در موارد شدید، پزشک ممکن است استفاده از ملین‌ها یا نرم‌کننده‌های مدفوع خاصی را توصیه کند که برای نوزادان بی‌خطر باشند. از مصرف خودسرانه این داروها پرهیز کنید و همواره نظر پزشک را جویا شوید.
ویزیت متخصص اطفال در منزل
گاهی والدین به‌دلیل محدودیت‌های زمانی یا دشواری‌های رفت‌وآمد ترجیح می‌دهند از خدمات ویزیت متخصص اطفال در منزل استفاده کنند. این خدمات به والدین امکان می‌دهد تا در محیطی آرام و بدون استرس، وضعیت نوزاد خود را بررسی و توصیه‌های لازم را دریافت کنند. پزشکان متخصص می‌توانند با بررسی علائم و ارائه راهکارهای مناسب به بهبود یبوست نوزاد کمک کنند. خدمات ویزیت در منزل برای خانواده‌هایی که نوزادان نیازمند مراقبت ویژه دارند، بسیار مفید است.
مرکز خدمات پزشکی در منزل «یارا درمان» با مجوز رسمی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، خدمات ویزیت متخصص اطفال در منزل را در همۀ مناطق تهران ارائه می‌دهد. این خدمات به والدین امکان می‌دهد تا بدون نیاز به مراجعه به مراکز درمانی در محیطی آرام و بدون استرس از تخصص پزشکان اطفال بهره‌مند شوند. مزایای استفاده از خدمات ویزیت متخصص اطفال در منزل یارا درمان عبارت‌اند از:
- صرفه‌جویی در زمان و هزینه؛
- کاهش استرس کودک؛
- ارائه خدمات شبانه‌روزی؛
- پوشش همۀ مناطق تهران.
با استفاده از خدمات ویزیت متخصص اطفال در منزل یارا درمان، می‌توانید از سلامت کودک خود اطمینان حاصل کنید و در صورت بروز هرگونه مشکل، به‌سرعت اقدامات لازم را انجام بدهید.
از دیگر خدمات مربوط به نوزادان و کودکان در منزل انجام عمل ختنه در منزل است که توسط متخصصان تیم یارادرمان در کمترین زمان و در محیط امن خانه برای کودک انجام می گیرد.
سخن پایانی
یبوست در نوزادان یک مشکل شایع اما معمولاً قابل‌درمان است. با توجه به علائم و دلایل آن، می‌توان از روش‌های مختلف خانگی و پزشکی برای رفع این مشکل استفاده کرد. مهم‌ترین نکته، توجه به نیازهای غذایی و مایعات نوزاد و انجام اقدامات پیشگیرانه است. در صورت تداوم علائم یا بروز مشکلات جدی‌تر، مراجعه به پزشک ضروری است. والدین با آگاهی از روش‌های درمان و پیشگیری می‌توانند به‌راحتی مشکل یبوست نوزاد را مدیریت کنند.
سوالات متداول
1- علائم یبوست در نوزاد چیست؟
برخی از علائم یبوست در نوزاد شامل مدفوع سخت و گلولهای، کاهش دفعات مدفوع (کمتر از ۳ بار در هفته)، قرمز شدن صورت هنگام دفع، نفخ، بیقراری و کاهش اشتها است.
2- چرا نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند کمتر دچار یبوست میشوند؟
شیر مادر حاوی ترکیبات خاصی است که به هضم راحتتر کمک کرده و باعث حرکت بهتر رودهها میشود، بنابراین نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، کمتر دچار یبوست میشوند.
