سریع‌ترین راه درمان زردی نوزاد در منزل که بهتر است بدانید!

زردی نوزاد یکی از مشکلات شایع در بین نوزادان تازه‌ متولد شده است که به‌دلیل افزایش سطح بیلی روبین در خون ایجاد می‌شود. این مشکل معمولاً بدون نیاز به درمان جدی بهبود می‌یابد؛ اما در موارد شدید، اقدامات پزشکی ضروری است. رفع زردی نوزاد فیزیولوژیک اغلب با تغذیه مکرر و گذشت زمان بهبود می‌یابد؛ ولی در موارد حاد نیاز به مداخله‌های تخصصی مانند نوردرمانی یا تعویض خون است. نوردرمانی با استفاده از نور آبی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان است و به‌سرعت تأثیرگذار است. در مواردی که علت زردی ناشی از مشکلات جدی مانند بیماری‌های ژنتیکی یا عفونت باشد، درمان‌های خاصی برای برطرف‌کردن علت اصلی ضرورت پیدا می‌کند. با شناخت دقیق علل و درمان‌های موجود، والدین می‌توانند با اطمینان بیشتری این مشکل را مدیریت کنند؛ بنابراین در ادامه قصد داریم تا علل، دلایل و روش‌های درمان زردی نوزاد را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

درمان زردی نوزاد

نوع زردی	روش درمان	توضیحات
زردی فیزیولوژیک	بدون درمان یا تغذیه مکرر	معمولاً در طی 10 تا 14 روز خودبه‌خود رفع می‌شود. تغذیه منظم به دفع بیلی‌روبین کمک می‌کند.
زردی خفیف تا متوسط	نوردرمانی (Phototherapy) یا استفاده از بیلی‌بلنکت	نوزاد زیر نور آبی مخصوص قرار می‌گیرد. در خانه یا بیمارستان قابل‌انجام است.
زردی شدید	نوردرمانی چندگانه یا تعویض خون (Exchange Transfusion)	در بیمارستان با تجهیزات تخصصی انجام می‌شود. تعویض خون در موارد بسیار حاد انجام می‌شود.
زردی ناشی از بیماری خاص	درمان علت زمینه‌ای (مثلاً هپاتیت، آترزی صفراوی، ناسازگاری خونی)	ممکن است نیاز به جراحی، مکمل‌های خاص یا دارو داشته باشد. تشخیص دقیق پزشکی حیاتی است.
درمان خانگی زردی خفیف	تغذیه مکرر، نور غیرمستقیم خورشید، مصرف مایعات توسط مادر	فقط در زردی خفیف و تحت نظارت پزشک توصیه می‌شود. تغذیه خوب مادر کیفیت شیر را بهبود می‌بخشد.

درمان زردی نوزاد به‌شدت این مشکل و علت اصلی آن بستگی دارد. در بیشتر موارد، زردی فیزیولوژیک نیازی به درمان ندارد و طی 10 تا 14 روز به‌طور طبیعی رفع می‌شود. بااین‌حال، نظارت دقیق پزشک بر سطح بیلی روبین ضروری است.

اما زردی فیزیولوژیک چیست؟ بیلی‌روبین یک محصول زائد از تجزیه گلبول‌های قرمز قدیمی و آسیب‌دیده در بدن است. کبد در حذف بیلی‌روبین به‌عنوان یک ماده زائد نقش اساسی دارد. در رحم مادر، بیلی‌روبین نوزاد از طریق بند ناف به بدن مادر منتقل و دفع می‌شود. پس‌از تولد، کبد نوزاد باید بیلی‌روبین را خودش دفع کند. این فرایند ممکن است چند روز طول بکشد تا کبد به عملکرد کامل خود برسد. در این فاصله، بیلی‌روبین اضافی در بدن نوزاد تجمع می‌یابد و باعث بروز علائم زردی می‌شود. تمام نوزادان سطح بیلی‌روبین بالایی دارند و حدود ۶۰ درصد از نوزادان کامل علائم قابل‌مشاهده‌ای از زردی نشان می‌دهند. معمولاً درمان زردی نوزاد در این شرایط ضروری نیست، مگر اینکه سطح بیلی‌روبین بسیار بالا باشد یا نوزاد زودرس یا بیمار باشد. کم‌آبی بدن یا افزایش ناکافی وزن می‌تواند زردی را تشدید کند.

درمان زردی خفیف و متوسط

به‌طورکلی در موارد زردی خفیف، معمولاً نیازی به درمان خاصی نیست و کبد نوزاد طی چند روز بیلی روبین را به‌طور طبیعی پردازش می‌کند؛ اما اگر زردی متوسط باشد، نوردرمانی (Phototherapy) روش اصلی درمان زردی نوزاد است. در این روش، نوزاد زیر نور آبی خاص قرار می‌گیرد که بیلی روبین موجود در پوست را به ماده‌ای بی‌ضرر تبدیل می‌کند. گاهی از «بیلی‌بلنکت» نیز استفاده می‌شود که یک پد نوری است که مستقیماً روی بدن نوزاد قرار می‌گیرد. این نوع درمان زردی نوزاد معمولاً یک تا دو روز طول می‌کشد و می‌تواند در خانه یا بیمارستان انجام شود. تغذیه منظم هر سه تا چهار ساعت نیز برای جلوگیری از کم‌آبی و افزایش دفع بیلی روبین ضروری است.

درمان زردی شدید

در موارد شدید، ممکن است نیاز به استفاده از چندین منبع نوری (نوردرمانی چندگانه) برای درمان زردی نوزاد باشد که معمولاً در بخش نوزادان بیمارستان انجام می‌شود. در شرایط بسیار حاد، تعویض خون (Exchange Transfusion) به‌عنوان درمان نهایی به‌کار می‌رود. این روش شامل جایگزینی خون نوزاد با خون سالم از یک اهداکننده است که به‌سرعت سطح بیلی روبین را کاهش می‌دهد.

علاوه‌براین، اگر زردی ناشی از مشکلاتی مانند کم‌خونی همولیتیک، هپاتیت نوزادی یا آترزی صفراوی باشد، درمان علت اصلی ضروری است. این درمان ممکن است شامل جراحی، مکمل‌های ویتامینی یا تغییر رژیم غذایی نوزاد باشد. برای مثال در زردی ناشی از تفاوت گروه خونی، ممکن است فتوتراپی طولانی‌تری نیاز باشد تا اثر آنتی‌بادی‌های مادر در بدن نوزاد کاهش بیاید.

به نقل از سایت    www.nhs.uk  زردی نوزادان به این دلایل رخ می دهد:

Jaundice is caused by the build-up of bilirubin in the blood. Bilirubin is a yellow substance produced when red blood cells, which carry oxygen around the body, are broken down. Jaundice is common in newborn babies because babies have a high number of red blood cells in their blood, which are broken down and replaced frequently.

زردی به‌دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون ایجاد می‌شود. بیلی‌روبین یک ماده زردرنگ است که هنگام تجزیه گلبول‌های قرمز، که اکسیژن را در بدن حمل می‌کنند، تولید می‌شود. زردی در نوزادان تازه‌متولدشده شایع است، زیرا تعداد گلبول‌های قرمز در خون نوزادان بالا است و این گلبول‌ها به‌طور مکرر تجزیه و جایگزین می‌شوند.

سریع‌ترین راه درمان زردی نوزاد در خانه چیست؟

اما شاید از خود می‌پرسید که در منزل، برای برای زردی نوزاد چی خوبه؟! در موارد خفیف زردی، می‌توان با اقداماتی ساده در خانه به بهبود سریع و درمان خانگی زردی نوزاد سه روزه تا 14 روزه کمک کرد:

• تغذیه مکرر با شیر: تغذیه مکرر نوزاد، چه با شیر مادر و چه با شیر خشک، می‌تواند به دفع سریع‌تر بیلی روبین کمک کند. نوزاد باید حداقل 8 بار در روز تغذیه شود.
• قرار‌دادن نوزاد در نور طبیعی: نور خورشید می‌تواند به کاهش بیلی روبین کمک کند. قرار‌دادن نوزاد در نزدیکی پنجره‌ای که نور خورشید به‌صورت غیرمستقیم می‌تابد، می‌تواند در درمان زردی نوزاد در خانه مفید باشد.
• آبرسانی کافی: حفظ هیدراتاسیون بدن نوزاد از طریق تغذیه منظم به دفع بیلی روبین کمک می‌کند.

توجه داشته باشید که زردی نوزاد ممکن است نیاز به نظارت پزشک داشته باشد و روش های درمان زردی نوزاد در منزل تنها برای موارد خفیف توصیه می‌شوند.

برای رفع زردی نوزاد مادر چه بخورد؟

برای رفع زردی نوزاد مادر چه بخورد؟ تغذیه مادر می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش و درمان زردی نوزاد داشته باشد. مادران شیرده باید رژیم غذایی متعادل و مغذی داشته باشند تا کیفیت شیر مادر بهبود بیاید؛ بنابراین در درمان خانگی زردی نوزاد سه روزه برای مثال، موارد زیر می‌توانند به مادران کمک کنند:

• مصرف مایعات کافی: آب، آبمیوه‌های طبیعی مانند آب پرتقال یا آب هویج و سوپ‌های مغذی می‌توانند به بهبود کیفیت شیر مادر کمک کنند.
• مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان: میوه‌ها و سبزیجات تازه مانند سیب، اسفناج و گوجه‌فرنگی می‌توانند سیستم ایمنی بدن مادر و نوزاد را تقویت کنند.
• پرهیز از غذاهای چرب و سنگین: غذاهای چرب و سنگین می‌توانند فرایند هضم را مختل کنند و بر کیفیت شیر مادر تأثیر منفی بگذارند.
• مصرف مکمل‌های ویتامینی: در صورت نیاز و توصیه پزشک، مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین D، ویتامین E و آهن می‌تواند مفید باشد.

با رعایت این نکات و مشورت با پزشک، مادران می‌توانند از تغذیه مناسب برای کمک به درمان زردی نوزاد در خانه استفاده کنند. رژیم غذایی مادر در درمان آفت دهان نوزاد نیز اهمیت زیادی دارد.

علائم زردی نوزاد

زردی نوزاد می‌تواند با توجه به‌علت و شدت آن علائم مختلفی داشته باشد. شایع‌ترین علامت، تغییر رنگ پوست و چشم‌ها به زرد است. این زردی معمولاً ابتدا در صورت و سر ظاهر می‌شود و در موارد متوسط به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابد. در موارد شدید، کف دست‌ها و کف پاها نیز ممکن است زرد شوند.

دیگر علائم ممکن شامل خواب‌آلودگی غیرمعمول و مشکلات تغذیه‌ای است که می‌تواند مانع از شیر خوردن کافی نوزاد شود. همچنین در برخی موارد، رنگ مدفوع نوزاد روشن‌تر از حالت طبیعی و ادرار تیره‌تر از حد معمول می‌شود.

والدین باید در صورت مشاهده این علائم با کارکنان زایشگاه یا پزشک نوزاد تماس بگیرند تا وضعیت نوزاد ارزیابی شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.

علت زردی نوزاد

به غیر از زردی فیزیولوژیک که پیش‌تر درباره آن توضیح دادیم، زردی ممکن است به‌دلایل دیگری نیز ایجاد شود از جمله:

علت زردی	توضیحات
زردی شیر مادر	آنزیم‌های موجود در شیر مادر می‌توانند منجر به زردی بی‌ضرر شوند که ممکن است چندین هفته ادامه داشته باشد. شیردهی باید ادامه یابد.
ناسازگاری گروه خونی Rh و ABO	آنتی‌بادی‌های مادر ممکن است به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله کنند و منجر به تخریب آن‌ها و افزایش بیلی‌روبین شوند که نیاز به درمان فوری دارد.
کم‌خونی همولیتیک	اختلال ارثی یا عفونت‌های جدی مانند سپسیس باعث تخریب گلبول‌های قرمز و زردی می‌شود.
هپاتیت نوزادی	التهاب کبد ناشی از ویروس‌هایی مانند سایتومگالوویروس، سرخجه و هپاتیت A، B و C که در رحم یا اوایل زندگی نوزاد رخ می‌دهد.
گالاکتوزمی	بیماری نادر ناشی از ناتوانی نوزاد در تجزیه قند گالاکتوز که باعث آسیب به کبد و زردی می‌شود.
آترزی صفراوی	انسداد یا رشد ناقص مجاری صفراوی که باعث تجمع بیلی‌روبین در کبد و زردی همراه با مدفوع بسیار کمرنگ می‌شود.

شیر مادر

در روزهای اول پس‌از زایمان، سینه‌های مادر مقادیر کمی کلستروم تولید می‌کنند. تا زمانی که شیر مادر به‌طور کامل ترشح شود، میزان مایعات دریافتی از طریق شیردهی ممکن است بر عملکرد کبد نوزاد تأثیر بگذارد. همچنین، آنزیم‌های خاصی در شیر مادر ممکن است به‌نوعی زردی بی‌ضرر به نام «زردی شیر مادر» منجر شوند که می‌تواند چندین هفته ادامه داشته باشد. در صورت بروز این نوع زردی، شیردهی را به روال عادی ادامه بدهید.

ناسازگاری گروه خونی Rh و ABO

اگر گروه خونی مادر و نوزاد متفاوت باشد، ممکن است بدن مادر آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که در مراحل پایانی بارداری به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله کنند. این فرایند منجر به تخریب بیش‌ازحد گلبول‌های قرمز و افزایش سطح بیلی‌روبین می‌شود. نوزاد ممکن است دچار کم‌خونی شود و در ساعات اولیه پس‌از تولد زردی شدید پیدا کند. در این حالت باید به‌سرعت برای درمان زردی نوزاد در بیمارستان اقدام شود.

کم‌خونی همولیتیک

این عارضه می‌تواند ناشی از اختلالات ارثی در سیستم ایمنی باشد که طی آن سیستم ایمنی نوزاد گلبول‌های قرمز را تخریب می‌کند. همچنین، ممکن است به‌عنوان یک عارضه از بیماری‌های دیگر مانند عفونت‌های جدی (سپسیس) ظاهر شود.

زردی ممکن است  به‌ندرت به‌دلیل شرایط زیر ایجاد شود:

هپاتیت نوزادی (التهاب کبد)

برخی از ویروس‌هایی که ممکن است باعث هپاتیت در نوزادان شوند شامل سایتومگالوویروس، سرخجه و هپاتیت A، B و C هستند. معمولاً نمی‌توان ویروس خاصی را که باعث هپاتیت نوزادی شده است، شناسایی کرد. نوزادانی که به هپاتیت نوزادی مبتلا هستند ممکن است پیش‌از تولد در رحم مادر یا در ماه اول زندگی در معرض عفونت ویروسی قرار گرفته باشند.

گالاکتوزمی

گالاکتوز یک قند موجود در شیر است. این اختلال نادر زمانی رخ می‌دهد که نوزاد فاقد آنزیم موردنیاز برای تجزیه گالاکتوز باشد. سطح بالای این قند می‌تواند به کبد آسیب رسانده و باعث التهاب و زخم‌شدن آن شود. اولین علامت این بیماری معمولاً زردی است و باید به‌سرعت برای درمان زردی نوزاد ناشی از گالاکتوزمی اقدام شود.

آترزی صفراوی

در این بیماری، بیلی‌روبین از کبد به‌طور معمول به داخل «مجاری صفراوی» جریان می‌یابد تا در کیسه صفرا جمع شود و سپس به روده برسد و در انتها دفع شود. در آترزی صفراوی، این مجاری مسدود، تخریب یا به‌دلایل نامعلومی رشد نکرده‌اند. بدون این مجاری صفراوی، بیلی‌روبین در کبد تجمع می‌یابد و علائم زردی ایجاد می‌کند. مدفوع نوزادانی که به این بیماری مبتلا هستند، همیشه بسیار کمرنگ است.

درمان زردی نوزاد چقدر طول می کشد؟

• زردی فیزیولوژیک (معمول و خفیف):
  معمولاً در ۷ تا ۱۰ روز اول زندگی بدون نیاز به درمان خاص، به‌تدریج از بین می‌رود. در نوزادان شیرخوار، ممکن است تا دو هفته هم ادامه یابد.

• زردی ناشی از شیر مادر:
  ممکن است تا ۳ هفته یا بیشتر ادامه یابد ولی اگر بیلی‌روبین خیلی بالا نباشد، معمولاً نیازی به درمان نیست و فقط پیگیری می‌شود.

• زردی شدید یا پاتولوژیک:
  در صورت نیاز به درمان (مثلاً با فوتوتراپی/نوردرمانی)، معمولاً طی ۲ تا ۵ روز کاهش چشمگیری در سطح بیلی‌روبین دیده می‌شود. پس از آن، پیگیری آزمایش‌ها و معاینات ادامه می‌یابد.

• در موارد نادر (مانند ناسازگاری خونی یا بیماری‌های زمینه‌ای):
  ممکن است درمان طولانی‌تر شود و نیاز به بستری، تعویض خون یا بررسی‌های تخصصی‌تر باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

والدین باید در صورت مشاهده علائم غیرعادی زردی در نوزاد، فوراً به پزشک مراجعه کنند. این علائم می‌تواند شامل زردی شدید در تمام بدن، خواب‌آلودگی بیش‌ازحد، کاهش اشتها و مشکلات تغذیه‌ای باشد. همچنین، اگر رنگ مدفوع بسیار روشن یا رنگ ادرار بسیار تیره باشد، این می‌تواند نشانه‌ای از زردی جدی باشد. در مواردی که زردی بیش‌از دو هفته طول بکشد یا علائم به‌جای بهبود بدتر شوند، مراجعه به پزشک ضروری است. نظارت دقیق و درمان زردی نوزاد به‌صورت زودهنگام می‌تواند از عوارض جدی مانند آسیب مغزی پیشگیری کند.

از دیگر خدمات تیم یارادرمان برای نوزادان و کودکان انجام ختنه در منزل است که باعث ایجاد محیطی امن و آرام برای کودک و کم شدن ترس و اضطراب کودک در منزل می شود.

ویزیت متخصص اطفال در منزل

در شرایطی که والدین قادر به مراجعه حضوری به مراکز درمانی نیستند یا ترجیح می‌دهند خدمات درمانی را در منزل دریافت کنند، مراکزی مانند یارا درمان می‌توانند گزینه‌ای مناسب باشند. این مرکز خدمات ویزیت متخصص اطفال در منزل را ارائه می‌دهد. متخصصان یارادرمان با تجهیزات لازم به خانه شما مراجعه و وضعیت نوزاد را ارزیابی می‌کنند. این خدمات نه‌تنها از زمان و هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کند، بلکه آرامش بیشتری را برای نوزاد و والدین فراهم می‌کند. خدمات این مرکز شامل انجام آزمایش‌های مرتبط با زردی، نظارت بر سطح بیلی‌روبین و توصیه‌های درمانی تخصصی است. والدین می‌توانند با خیال راحت از این خدمات بهره‌مند شوند و بهترین مراقبت را برای نوزاد خود تضمین کنند.

اگر علاقمند به مطالعه بیشتر درباره نوزادان هستید پیشنهاد می کنیم مقاله های گرفتگی بینی نوزاد و علت اسهال نوزاد را از دست ندهید.

سخن پایانی

زردی نوزاد یکی از مشکلات شایع اما قابل‌مدیریت در روزهای اول زندگی است. تشخیص به‌موقع، پیگیری علائم و رعایت توصیه‌های پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است. والدین با آگاهی و بهره‌گیری از خدمات تخصصی، مانند ویزیت در منزل، می‌توانند روند درمان زردی نوزاد را ساده‌تر کنند. مراقبت و توجه کافی به نوزاد در این دوره حساس، کلید اصلی برای عبور از این مشکل و تضمین سلامتی نوزاد است.

سوالات متداول

1- زردی نوزاد چگونه ایجاد می‌شود؟

زردی نوزاد به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون رخ می‌دهد. بیلی‌روبین ماده‌ای زردرنگ است که هنگام تجزیه گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. در نوزادان تازه‌متولدشده، کبد هنوز به‌طور کامل رشد نکرده و ممکن است نتواند بیلی‌روبین را به‌سرعت دفع کند، که این امر باعث تجمع آن در بدن و زردی پوست و چشم‌ها می‌شود.

2- سریع ترین راه درمان زردی نوزاد چیست؟

درمان زردی به شدت آن بستگی دارد. در موارد خفیف، تغذیه مکرر با شیر مادر یا شیر خشک و قرار دادن نوزاد در معرض نور طبیعی می‌تواند به کاهش بیلی‌روبین کمک کند. در موارد متوسط، نوردرمانی با استفاده از نور آبی رایج‌ترین روش درمان است. در زردی شدید، ممکن است نیاز به تعویض خون یا روش‌های درمانی تخصصی دیگر باشد.

3- آیا نور خورشید می‌تواند زردی نوزاد را درمان کند؟

در موارد زردی خفیف، قرار دادن نوزاد در معرض نور غیرمستقیم خورشید (نزدیک پنجره) می‌تواند به کاهش سطح بیلی‌روبین کمک کند؛ اما این روش جایگزین نوردرمانی تخصصی در موارد متوسط یا شدید نیست و باید با مشورت پزشک انجام شود.

4-چه زمانی باید برای زردی نوزاد به پزشک مراجعه کرد؟

اگر زردی در تمام بدن نوزاد دیده شود، نوزاد بیش از حد خواب‌آلود یا بی‌حال باشد، تغذیه‌اش مختل شود یا مدفوع بسیار روشن و ادرار تیره داشته باشد، باید فوراً با پزشک تماس گرفت. همچنین اگر زردی بیش از 2 هفته ادامه یابد، نیاز به بررسی پزشکی دارد.

۵- آیا زردی نوزاد خطرناک است؟

زردی خفیف در بیشتر نوزادان بی‌خطر و طبیعی است و بدون درمان خاص برطرف می‌شود؛ اما اگر سطح بیلی‌روبین خیلی بالا برود و درمان نشود، می‌تواند باعث آسیب مغزی (کرنیکتروس) شود، به همین دلیل پایش پزشکی اهمیت زیادی دارد.

۶- آیا زردی نوزاد قابل پیشگیری است؟

کاملاً قابل‌پیشگیری نیست، چون بخشی از آن طبیعی است؛ اما با تغذیه مکرر نوزاد، جلوگیری از کم‌آبی و پیگیری منظم وضعیت توسط پزشک می‌توان از شدت گرفتن آن و نیاز به درمان‌های تهاجمی جلوگیری کرد.